Πέτρος Παπαπολυβίου
Οι «αμήχανες σιωπές» της Κυπριακής τραγωδίας
Ο «φάκελος της Κύπρου» έχει πάρει, με την πάροδο των δεκαετιών, μυθικές διαστάσεις. Το «άνοιγμά του» χρησιμοποιήθηκε από πολιτικούς, ως δείγμα «της περήφανης κι αδέσμευτης εξωτερικής πολιτικής», ενώ αναμενόταν από πολλούς, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, είτε ως τελεσίδικη απόφαση απονομής «της ιστορικής νεμέσεως», ή έστω του καταλογισμού ευθυνών για την εθνική τραγωδία και της υπόδειξης των ενόχων, είτε για κάποιους άλλους, «δικαίωση» των αγώνων τους ή των πιστεύω τους. Παρότι ο «φάκελος της Κύπρου» έχει ταυτιστεί, μετά τη μεταπολίτευση, με τα όσα οδήγησαν και όσα έγιναν (ή δεν έγιναν) στο πραξικόπημα και στην τουρκική εισβολή του 1974, πρέπει να πούμε ότι η συζήτηση για ανάλογους «φακέλους» για το Κυπριακό, με τον αντίστοιχο πέπλο μυστηρίου που συνήθως συνοδεύει ένα πολιτικό θρίλερ, με πράκτορες, κατασκόπους, «όργανα των ξένων», δολοπλοκίες και ίντριγκες, είχε ξεκινήσει, στην Αθήνα από τη δεκαετία του 1950. Είναι καλό να το έχουμε υπόψη αυτό, καθώς εξηγεί το ιστορικό βάθος.
Σήμερα, 42 χρόνια μετά το 1974 (δηλαδή σαν να ήμασταν το 1964, ως προς την απόσταση από το 1922) και έχοντας, οι αρμόδιες εξεταστικές Επιτροπές για τον «Φάκελο της Κύπρου» τόσο της Βουλής των Ελλήνων (19) όσο και της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κύπρου (2011) ολοκληρώσει τα πορίσματά τους, εκείνο που έχει σημασία είναι οι αρμόδιες υπηρεσίες κυρίως στην Ελλάδα, αλλά και στην Κύπρο, να πάρουν την απόφαση να ανοίξουν τα κρατικά αρχεία για το Κυπριακό. Ή έστω να εξηγήσει κάποιος αρμόδιος γιατί «οι φάκελοι Κύπρου» στο Διπλωματικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας (αναφέρω εδώ το μεγαλύτερο και κατ’ εξοχήν σχετικό αρχείο) είναι κλειστοί από την εποχή των παραμονών του αγώνα της ΕΟΚΑ (1955-1959). Το εκπληκτικό είναι ότι αρκετοί από τους πρωταγωνιστές αυτής της επίμαχης περιόδου, πολιτικοί και διπλωμάτες έγραψαν σημαντικά βιβλία για το Κυπριακό (την ίδια περίοδο που συνηγορούσαν στη διατήρηση των κλειστών αρχείων) καθορίζοντας, εν πολλοίς, και τη σχετική βιβλιογραφία. Η συνέχιση αυτής της αμήχανης σιωπής εμποδίζει τη σοβαρή ιστορική έρευνα για το Κυπριακό και ανακυκλώνει, όπως είναι φυσικό, ακόμη και τα πιο παράλογα σενάρια μυστηρίου, στα οποία αναφερθήκαμε πιο πάνω. Όμως, ακόμη πιο οδυνηρά από τη «σιωπή των αρχείων» είναι όσα τραυματικά βίωσαν, για αρκετά χρόνια μετά την τουρκική εισβολή του 1974 οι εκατοντάδες Ελλαδιτών της ΕΛΔΥΚ και της Εθνικής Φρουράς που πολέμησαν στον Πενταδάκτυλο, στην Κερύνεια και στον λόφο της ΕΛΔΥΚ, μετά την επιστροφή τους στην πατρίδα τους: Είχαν πάρει μέρος σε έναν πόλεμο που το κράτος τους δεν τον αναγνώριζε επίσημα, και κανένας δεν ήθελε να θυμάται…
