Γρηγόρης Ι .Τσάλτας
Η τουρκική προκλητικότητα κατά της Ελλάδας με αφορμή το καθεστώς του Αρχιπελάγους του Αιγαίου (1973-1979). H σύγκριση με τη σημερινή εποχή και ο τουρκικός αναθεωρητισμός
Γενική Εισαγωγή
Είναι γεγονός ότι η έκρηξη προκλητικότητας/ «επιθετικότητας» της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας τα τελευταία δύο κυρίως χρόνια έχει προκαλέσει ιδιαίτερη εντύπωση. Και τούτο, τόσο αναφορικά με τον ευρύτερο εσωτερικό ελληνικό παράγοντα (πολιτικό – στρατιωτικό), όσο όμως και με τον εξωτερικό και ειδικότερα μ΄ εκείνον που αφορά στις ΗΠΑ, αλλά και στον ευρύτερο χώρο της οργανωμένης θεσμικά Δύσης (ΝΑΤΟ – Ευρ. Ένωση).
Η εν λόγω προκλητικότητα εκδηλώνεται κυρίως από τούρκους αξιωματούχους του γενικότερου πολιτικού και στρατιωτικού θεσμικού χώρου. Ο πολιτικός χώρος αφορά μάλιστα και στο σύνολο των πολιτικών κομμάτων της γείτονος και όχι μόνον του κυβερνητικού συνασπισμού, με αποτέλεσμα να διακρίνεται πλέον μια σαφής έξαρση εθνικού παροξυσμού, ο οποίος δημιουργεί απορία, σε συνδυασμό όμως και με έντονη ανησυχία για τις σχεδιαζόμενες γεωπολιτικές εξελίξεις με πρωτοβουλία της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και της νότιο-ανατολικής Μεσογείου.
Αρχικά, ορισμένοι επιχείρησαν να δικαιολογήσουν την τουρκική αυτή στάση ως την προσπάθεια δημιουργίας εκ μέρους του κυβερνώντος συνασπισμού μιας κίνησης πολιτικού αντιπερισπασμού, αναφορικά ιδιαίτερα με τη δυσμενή οικονομική κατάσταση που βιώνει σήμερα η Τουρκία. Παράλληλα, άλλοι τοποθετούν συμπληρωματικά την απαράδεκτη αυτή στάση στο σχεδιασμό δημιουργίας κατάλληλου θετικού για τον κυβερνώντα συνασπισμό «εθνικιστικού» κλίματος, ενόψει των επερχόμενων εκλογών τον Ιούνιο 2023. Και τούτο γιατί η σημερινή κυβερνώσα αρχή φαίνεται ότι δυσκολεύεται να επανακτήσει την κατάλληλη πλειοψηφική ισχύ που είχε στο παρελθόν, ώστε να συνεχίσει την «απολαβή» της διακυβέρνησης της χώρας. Το τελευταίο αυτό επιχείρημα συνδέεται άμεσα για πολλούς και με την προσωπική πολιτική και όχι μόνον, τύχη του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν.
Εντούτοις, δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε ότι παρόμοιες προκλητικές δηλώσεις σε βάρος της Ελλάδας είχαν κατά κόρον επαναληφθεί και στο παρελθόν. Ήδη από την εποχή της δεκαετίας του 1970 και ειδικότερα ανάμεσα στο 1973 και το 1979 καταγράφεται μια διαρκής προσπάθεια της Τουρκίας να πείσει τη διεθνή κοινότητα για την ανάγκη αναθεώρησης του status quo του Αρχιπελάγους, με τη δημιουργία πολλών επιμέρους «διαφορών» ανάμεσα στις δύο παράκτιες στο Αιγαίο χώρες. Απώτερος στόχος να συρθεί η Ελλάδα σ’ ένα ανατολίτικο παζάρι επί θεμάτων που αφορούν σε ζητήματα κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων που ήδη της ανήκουν[1]. Αποτέλεσμα, η σημερινή ρητορική έξαρση να θεωρείται ότι αποτελεί διαχρονική εξέλιξη ενός μακρόχρονου τουρκικού στρατηγικού σχεδιασμού για την περιοχή του Αιγαίου. Ενώ, παράλληλα ο σημαντικός αυτός και ιστορικά θαλάσσιος χώρος να έχει μετατραπεί τα τελευταία πενήντα χρόνια σε μια θάλασσα Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα στις δύο χώρες[2].
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται πλέον ότι πρόκειται για την εποχή (δεκαετία 70) που διακρίνεται κυρίως από δύο παράγοντες οι οποίοι θεωρείται ότι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να εξωθήσουν την Τουρκία στην ανάπτυξη μιας προκλητικής/ «επιθετικής» πολιτικής σε βάρος της Ελλάδας. Πολιτική η οποία μάλιστα ακολουθείτο, ήδη από την εποχή εκείνην και από την ανάληψη και εκδήλωση κατάλληλων ενεργειών/δράσεων (βλ. παραβιάσεις, παραβάσεις, αμφισβητήσεις κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων) με κίνδυνο να οδηγηθούν οι δύο χώρες κι άλλες (πολλές) φορές στα πρόθυρα ένοπλης αντιπαράθεσης (π.χ., 1987, 1996, 2020).
Ο πρώτος από τους παράγοντες αυτούς αφορά στη διεθνή χρονική συγκυρία, καθότι βρισκόμαστε στην εποχή που οι διαδικασίες για την υιοθέτηση της Νέας Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας μόλις έχουν ξεκινήσει[3]. Ενώ, όλα έδειχναν επίσης ότι πολλές από τις ελληνικές θέσεις οι οποίες είχαν και επισήμως κατατεθεί κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο της ανεπανάληπτης αυτής διπλωματικής διαπραγματευτικής διεθνούς προσπάθειας[4], επρόκειτο να υιοθετηθούν από τη διεθνή κοινότητα και να συμπεριληφθούν στο τελικό κείμενο της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS[5]) που θα υιοθετηθεί το 1982 στο Μοντέγκο Μπαίυ της Τζαμάικας[6].
United Nations Convention on the Law Of the Sea
Ο δεύτερος παράγων σχετίζεται επίσης χρονικά με την απόλυτη πολιτική αποδυνάμωση της Ελλάδας σε επίπεδο σταθερής διακυβέρνησης, αφού βρισκόμαστε στην εποχή αρχικού κλυδωνισμού (Νοέμβριος 1973) του δικτατορικού καθεστώτος του 1967, μέχρι και την τελική του κατάρρευση (Ιούλιος 1974).
Η διπλή αυτή ευκαιρία/πρόκληση για την Τουρκία θα την οδηγήσει στην υιοθέτηση μιας στρατηγικής ανάπτυξης διαρκούς πολιτικής επίθεσης σε πολλά παράλληλα επίπεδα κατά του αδυνάμου να απαντήσει αποτελεσματικά γείτονα. Έτσι, ενώ θα ξεκινήσει ουσιαστικά με την πολιτική αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων επί των υποθαλάσσιων φυσικών πόρων (υφαλοκρηπίδα) της Ελλάδας, θα προχωρήσει κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου και σε μονομερή ουσιαστικά οριοθέτησή της στην περιοχή του βόρειο-ανατολικού Αιγαίου, με την παραχώρηση στην Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων (TPAO[7]) άδειας εξερεύνησης και εξόρυξης ενδεχόμενων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων[8].
Αμέσως μετά, και μέχρι τον Φεβρουάριο 1975, η Τουρκία θα αναπτύξει μια σειρά παράλληλων διεκδικήσεων σε βάρος της Ελλάδας, με στόχο την ανατροπή του status quo του Αρχιπελάγους[9]. Ανάμεσα στις εν λόγω διεκδικήσεις είναι κυρίως: α) η μη αναγνώριση του δικαιώματος της Ελλάδας να αναπτύξει πλήρως την αιγιαλίτιδα ζώνη της από 6 σε 12 ν.μ., β) η μη αναγνώριση του εύρους του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου των 10 ν.μ., γ) η μη αναγνώριση του δικαιώματος των νησιωτικών εδαφών σε πλήρη ανάπτυξη των θαλασσίων ζωνών εθνικής δικαιοδοσίας που απορρέουν από το εθιμικό και συμβατικό διεθνές δίκαιο της θάλασσας, με αιχμή του δόρατος την υφαλοκρηπίδα, δ) η αμφισβήτηση των ορίων του FIR[10] Αθηνών, κατοχυρωμένου από σειρά αποφάσεων του ICAO[11], ε) το ζήτημα της αποστρατικοποίησης των ελληνικών νησιών του βόρειο-ανατολικού, κέντρο-ανατολικού και νοτίου Αιγαίου (Δωδεκάνησα), στ) ζητήματα που αφορούν στην ελληνική θρησκευτική (μουσουλμανική) μειονότητα της Θράκης[12].
Στόχος όλων των παραπάνω, η αμφισβήτηση του status quo του Αρχιπελάγους στο σύνολό του[13]. Η μόνη διαφορά σε σχέση με τις σημερινές προκλήσεις από πλευράς Τουρκίας είναι ότι την εποχή εκείνη δεν προβάλλονταν και (τελικές) διεκδικήσεις σε βάρος της εδαφικής κυριαρχίας των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου, όπου σήμερα με δηλώσεις (τελευταίες) όπως: υπό «κατοχή νησιωτικά εδάφη», ή θεωρίες περί «γαλάζιας πατρίδας» που εγκλωβίζουν και τα ελληνικά νησιά, ή ακόμη και ευθείες απειλές για άμεση (νυχτερινή;) κατάληψή τους, δείχνουν ότι ο απώτερος στόχος της γείτονος είναι η προαγωγή και κατοχύρωση μιας πολιτικής αναθεωρητισμού, σε συνδυασμό με έναν ανεπίτρεπτο για την μεταπολεμική περίοδο, μεγαλοϊδεατισμό όπως προκύπτει από τις τελευταίες δηλώσεις τούρκων, πολιτικών και στρατιωτικών ιθυνόντων. Έναν μεγαλοϊδεατισμό ο οποίος όμως φάνηκε να διαγράφεται ήδη από τη δεκαετία του 70, ως ολοκλήρωση των επιμέρους, όπως αναφέρθηκαν, διεκδικήσεων της Τουρκίας, αλλά και εκείνων που σήμερα εκμεταλλεύεται η Τουρκία για να αποδομήσει την αναβαθμισμένη διεθνώς θέση της Ελλάδας. Θέση η οποία ενισχύθηκε σημαντικά, ιδιαίτερα μετά την ένταξή της ως του 10ου μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης[14]. Ως κυρίαρχο θέμα για την τουρκική εξωτερική πολιτική αναδεικνύεται, επίσης, η προσπάθεια εργαλειοποίησης του κύματος μεταναστών και προσφύγων με στόχο τη «διαπόμπευση» της Ελλάδος ως χώρας που δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι δηλώσεις περί άρνησης αποδοχής της επέκτασης της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ.
Ένα από τα σημαντικότερα ίσως θέματα που αφορούν στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις είναι το ζήτημα επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων από 6 ν.μ. σε 12 ν.μ., ειδικότερα στην περιοχή του Αρχιπελάγους. Δικαίωμα το οποίο μπορεί να ασκήσει μονομερώς η Ελλάδα ανά πάσαν στιγμή στο πλαίσιο εναρμόνισής της με τις επιταγές του άρθρου 3 της Σύμβασης του Μοντέγκο Μπαίυ που προβλέπει ως απώτερο όριο της αιγιαλίτιδας ζώνης των παράκτιων κρατών τα 12 ν.μ., ορίου αποδεκτού πλέον και ως εθιμικού κανόνα[15]. Έτσι, ήδη από το Δεκέμβριο 1973 με την έναρξη των εργασιών της Τρίτης Συνδιάσκεψης για το Δίκαιο της Θάλασσας, η Τουρκία θα αναγάγει το θέμα αυτό σε άμεσης, ζωτικής για τα συμφέροντά της ζήτημα, με αποτέλεσμα να αποτελεί έκτοτε τον ακρογωνιαίο λίθο των διεκδικήσεών της σε βάρος της Ελλάδας, δικαιολογώντας ακόμη και την απειλή πολέμου εναντίον της γείτονος [16].
Μια απειλή η οποία διαγράφεται στον ορίζοντα ήδη από την εποχή του 1975 με αλλεπάλληλες σχετικές δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων, με επικεφαλής τον τότε τούρκο πρωθυπουργό Suleyman Demirel. Έτσι, ενδεικτικές δηλώσεις, αλλά και δημοσιεύματα του διαχρονικώς, διαρκώς ελεγχόμενου τουρκικού τύπου, όπως τα παρακάτω, αποδεικνύουν τις αρχικές προθέσεις της Τουρκίας.
-21 Ιανουαρίου 1975. Προειδοποίηση από τον τουρκικό Τύπο. Η Ελλάδα θα ήταν δυνατό να βρεθεί αντιμέτωπη με την Τουρκία αν τώρα αυξήσει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη της σε 12 ν.μ.[17].
– 11 Απριλίου 1975. Ο τουρκικός τύπος γράφει[18]: Η Τουρκία θεωρεί το Αιγαίο ανοιχτή θάλασσα από την οποία τα πλοία της μπορούν να περνούν χωρίς εμπόδια και στην οποία το ναυτικό της έχει κάθε δικαίωμα να εκτελεί ασκήσεις. Αν η Ελλάδα θέλει να περιορίσει τα δικαιώματά μας αυτά, δεν έχει παρά να το τολμήσει.
-15 Απριλίου 1975. Δήλωση του τούρκου πρωθυπουργού, Suleyman Demirel: Αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, η Τουρκία σε οποιοδήποτε τετελεσμένο γεγονός θα απαντήσει με τον ίδιο τρόπο. Άλλωστε δεν θα ρωτήσουμε τους Έλληνες τι θέλουν.
-14 Οκτωβρίου 1979. Αρμόδιοι του τουρκικού υπουργείου των Εξωτερικών δηλώνουν στον τουρκικό Τύπο[19]: Σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων σε 12 ναυτικά μίλια, το Αιγαίο θα γίνει ουσιαστικά ελληνική θάλασσα και αυτό είναι κάτι στο οποίο η Τουρκία δεν πρόκειται να δείξει κατανόηση και δεν θα αναγνωρίσει μια παρόμοια απόφαση, αν τελικώς ληφθεί εκ μέρους της Ελλάδας.
19 Νοεμβρίου 1979. Διαβάζοντας τις προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησής του ο πρωθυπουργός Suleyman Demirel αναφέρει: Δεν είναι δυνατόν να μη γνωρίζει η Ελλάδα ότι ενδεχόμενη απόπειρα τετελεσμένων γεγονότων σχετικά με τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο, θα έχει πολύ σοβαρά αποτελέσματα.
Οι δηλώσεις για την αμφισβήτηση του δικαιώματος των ελληνικών νησιών του Αρχιπελάγους σε δική τους υφαλοκρηπίδα
Είναι γεγονός ότι από την αρχή της ελληνό-τουρκικής κρίσης το ζήτημα της διεκδίκησης από πλευράς Τουρκίας της μισής υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος στο πλαίσιο της προσπάθειας ανατροπής του status quo του Αρχιπελάγους. Η διεκδίκηση αυτή στηριζόταν από την αρχή στη διάθεση της γείτονος να μην αποδεχτεί την εφαρμογή των εθιμικών και συμβατικών κανόνων του δικαίου της θάλασσας που αφορούν στην αναγνώριση για τα νησιωτικά εδάφη κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων κατ’ απόλυτον αναλογία με τα ηπειρωτικά εδάφη. Η Τουρκία διεκδικεί έτσι οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας η οποία θα πρέπει να μετρηθεί ανάμεσα στα απέναντι χερσαία εδάφη των δύο χωρών στην περιοχή, αγνοώντας πλήρως την φυσική/γεωγραφική ύπαρξη χιλιάδων ελληνικών νησιών, θεωρώντας έτσι ότι η μισή υφαλοκρηπίδα της ανήκει. Ορισμένες μάλιστα επίσημες δηλώσεις της εποχής εκείνης ανεβάζουν την υπό διεκδίκηση από την Τουρκία υποθαλάσσια περιοχή του Αρχιπελάγους (υφαλοκρηπίδα) και πέραν του μισού Αιγαίου στη βάση παντελώς αβάσιμων «γεωλογικών» δήθεν κριτηρίων.
10 Ιουλίου 1974. Επίσημη απάντηση της τουρκικής κυβέρνησης στη διαμαρτυρία της ελληνικής κυβέρνησης περί παραβιάσεως της υφαλοκρηπίδας της στο Αιγαίο: Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η Τουρκία έχει πάντα το δικαίωμα να προβαίνει στην εξερεύνηση της καθαρά δικής της υφαλοκρηπίδας χωρίς να ζητά προηγουμένως άδεια από ένα τρίτο κράτος.
24 Ιανουαρίου 1975. Δήλωση του τούρκου πρωθυπουργού Sadi Irmak: Η υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου που ανήκει στην Τουρκία εκτείνεται και πέρα από το μισό Αιγαίο.
29 Ιανουαρίου 1975. Δήλωση του τούρκου πρωθυπουργού Sadi Irmak, ο οποίος για πρώτη φορά προβάλει το γεωλογικό επιχείρημα για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου: Η Αθήνα οφείλει να αναγνωρίσει την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου ως φυσική προέκταση των τουρκικών ακτών της ανατολής.
24 Φεβρουαρίου 1975. Ο τούρκος επικεφαλής της αντιπολίτευσης Bulent Ecevit δηλώνει ότι: η Τουρκία διεκδικεί την υποθαλάσσια προέκταση του ηπειρωτικού εδάφους της Ανατολής, γιατί έτσι διεκδικεί τα πραγματικά της σύνορα.
16 Μαρτίου 1975. Ανακοίνωση του τούρκου υπουργού Ενέργειας στον γερμανικό τύπο ότι η τουρκική κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να επιτρέψει, τον προσεχή Απρίλιο, τη διεξαγωγή σεισμολογικών ερευνών στην αμφισβητούμενη θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου ανάμεσα στις δύο χώρες[20].
3 Ιουνίου 1976. Σε γεύμα προς τιμή του προέδρου της Βουλγαρίας Todor Zhivkov, στην Άγκυρα, ο τούρκος πρόεδρος της Δημοκρατίας, ναύαρχος Koruturk, υποστήριζε: Το Αιγαίο αποτελεί τη φυσική προέκταση της Ανατολής και τη ζωτική θαλάσσια δίοδο που ενώνει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο…Είναι φυσικό η Τουρκία να μην αποδεχτεί να υιοθετήσει οποιαδήποτε δικαστική απόφαση σύμφωνα με την οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί το Αιγαίο ως νησιωτική θάλασσα μιας άλλης χώρας.
25 Ιουλίου 1976. Συνέντευξη του τούρκου πρωθυπουργού. Suleyman Demirel, στον γαλλικό τύπο[21] σύμφωνα με τον οποίο: Η παρεμπόδιση του SISMIK I στο Αιγαίο θα αποτελέσει πράξη πειρατείας…και συνήθως τους πειρατές τους ξεφορτωνόμαστε.
18 Δεκεμβρίου 1976. Δήλωση του τούρκου πρωθυπουργού. Suleyman Demirel: Δεν υπάρχει θέμα θυσίας των τουρκικών κυριαρχικών δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων (Βέρνη) μεταξύ των δύο χωρών στο θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο.
24 Μαίου 1977. Δήλωση του τούρκου πρωθυπουργού Suleyman Demirel στον αμερικανικό τύπο [22]: Τα νησιά του Αιγαίου είναι αιγαιακά νησιά και έτσι θα πρέπει να ονομάζονται.
25 Ιανουαρίου 1978. Ο τούρκος πρωθυπουργός Bulent Ecevit σε συνέντευξή του στον ελληνικό τύπο[23] δηλώνει: Οι τούρκοι είναι αποφασισμένοι να προστατέψουν τα εθνικά κυριαρχικά και οικονομικά συμφέροντα της Τουρκίας στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου.
30 Οκτωβρίου 1979. Κατά τον εορτασμό στην Άγκυρα των 56 χρόνων από την επανάσταση του Ataturk, ο πρόεδρος της τουρκικής δημοκρατίας θέτει και πάλι θέμα Αιγαίου. Σύμφωνα με τον πρόεδρο Koruturk: Η πολιτική που ακολουθεί η Ελλάδα στο θέμα του Αιγαίου δεν μπορεί να θεωρηθεί φιλική προς την Τουρκία.
19 Νοεμβρίου 1979. Διαβάζοντας τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησής του ο πρωθυπουργός Suleyman Demirel αναφέρει: Δεν τίθεται θέμα εγκατάλειψης των δικαιωμάτων μας στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου.
Παράλληλα και με στόχο να συρθεί η Ελλάδα σε μια προσχεδιασμένη διαπραγμάτευση, η πρόταση της Τουρκίας φαίνεται να εντοπίζει στη βάση της αρχής της ευθυδικίας την πρόθεσή της να αποδεχτεί αποκλειστικά και μόνον το μοίρασμα του Αιγαίου ανάμεσα στις δύο χώρες και μάλιστα μέσω πολιτικής λύσης του προβλήματος. Με τον τρόπο αυτό φαίνεται να απορρίπτει την όποια λύση μέσω δικαστικής οδού, η οποία στηρίζεται απόλυτα στην αρχή της συνεργασίας η οποία και κατοχυρώνεται πλήρως μέσα από τη Σύμβαση του Μοντέγκο Μπαίυ[24]. Και τούτο γιατί γνωρίζει απόλυτα ότι κάτι τέτοιο αντίκειται στα συμφέροντά της, αφού η όποια δικαστική αρχή δεν υπάρχει περίπτωση να αποδεχτεί λύσεις ενάντια στους κοινά αποδεκτούς εθιμικούς και συμβατικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, ανάμεσα στους οποίους είναι και εκείνος που αναφέρεται στο δικαίωμα των νησιωτικών εδαφών σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας[25]. Έτσι, οι παρακάτω δηλώσεις υπογραμμίζουν ήδη από την εποχή εκείνη τις τελικές προθέσεις της Τουρκίας αναφορικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο την οποία και διεκδικεί κατά το ήμισυ.
27 Φεβρουαρίου 1975. Ο τουρκικός Τύπος προβάλει την ιδέα ενός ελληνο-τουρκικού consortium για την συνεκμετάλλευση των φυσικών πηγών της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου[26].
5 Ιουλίου 1975. Ο τούρκος πρωθυπουργός Suleyman Demirel, σε συνέντευξή του στον γαλλικό τύπο υπολογίζει σε μια από κοινού (ελληνό-τουρκική) έρευνα των φυσικών πηγών του Αιγαίου[27].
6 Φεβρουαρίου 1976. Σε συνέντευξή του στον ελληνικό τύπο[28] ο Γενικός Διευθυντής του τουρκικού Υπ. Εξωτερικών, Semir Akbil, υποστηρίζει ότι: θα ήταν ευχής έργο, αν τελικά οι δύο χώρες έβγαιναν πλούσιες από την από κοινού έρευνα και εκμετάλλευση του Αιγαίου.
27 Φεβρουαρίου 1978. Ο τούρκος υπουργός εξωτερικών Prof. Gunduz Okcun, δηλώνει στο τουρκικό Κοινοβούλιο: Η Τουρκία διεκδικεί οικονομικά και πολιτικά το μισό Αιγαίο…Μια μόνο λύση υπάρχει…η αποδοχή από την Ελλάδα της αρχής της ισότητας στο Αιγαίο.
Η μη αναγνώριση του ελληνικού εναέριου χώρου των 10 ν.μ.
Όπως και σήμερα, το ζήτημα της μη αναγνώρισης των ορίων των 10 ν.μ. του ελληνικού εναέριου χώρου από τη γείτονα, αποτέλεσε ένα από τα ζητήματα μέσω των οποίων η Τουρκία προσπαθεί να δικαιολογήσει τις καθημερινές παραβιάσεις του με αλλεπάλληλες παράνομες υπερπτήσεις, οι οποίες και προκαλούν την άμεση ελληνική αντίδραση με συνεχείς αναχαιτήσεις. Η συμπεριφορά αυτή έχει οδηγήσει τις δύο χώρες σε μια διαρκή κούρσα εξοπλισμού σε επίπεδο πολεμικών αεροσκαφών μια αυξανόμενη αιμορραγία των εθνικών τους οικονομιών. Παράλληλα, ελλοχεύει ασφαλώς και ο κίνδυνος ατυχήματος με απρόβλεπτες συνέπειες.
4 Απριλίου 1975. Δήλωση του τούρκου υπουργού Άμυνας, Ferit Melen: Τα τουρκικά αεροπλάνα θα χρησιμοποιήσουν τα δικαιώματά τους που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο και επομένως θα πετάξουν πάνω από το Αιγαίο που για τους τούρκους παραμένει πάντοτε ελεύθερη θάλασσα. Θα γίνει πόλεμος αν πειραχτεί έστω και ένα τούρκικο αεροπλάνο.
Οι τουρκικές αντιρρήσεις αναφορικά με το καθεστώς αποστρατικοποίησης των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου
Είναι γεγονός ότι τους τελευταίους μήνες η τουρκική προκλητικότητα αφορά περισσότερο στο καθεστώς κυριαρχίας επί των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Μια θεωρία την οποία η Τουρκία προσπαθεί να στηρίξει στη δήθεν παραβίαση από την Ελλάδα διεθνών συνθηκών (Λωζάννης-1923 και Παρισίων-1947) οι οποίες προέβλεπαν σχετικό καθεστώς αποστρατικοποίησης ή μερικής αποστρατικοποίησης. Αιτιάσεις απαράδεκτες αφού πρόκειται για τρία διαφορετικά καθεστώτα τα οποία είτε έχουν αναθεωρηθεί (Λήμνος, Σαμοθράκη με το νέο καθεστώς περί Στενών που προβλέπεται από τη Συνθήκη του Μοντρέ, 1936, και που καταργεί το αντίστοιχο περί στενών κεφάλαιο της Συνθήκης της Λωζάννης), είτε λόγω του ότι δεν αφορούν στην Τουρκία ως μη συμβαλλόμενο μέρος (Δωδεκάνησα), είτε τέλος γιατί το μερικό καθεστώς αποστρατικοποίησης που προβλέπεται γι’ αυτά (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία κλπ) προσκρούει στην έκδηλη απειλή βίας η οποία έμπρακτα προβάλλεται από την Τουρκία και για την οποία η Ελλάδα επιβάλλεται να λάβει μέτρα νόμιμης αυτοάμυνας στη βάση του άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη των ΗΕ.
Η έμπρακτη αυτή απειλή από πλευράς Τουρκίας στοιχειοθετείται από τις παρακάτω κινήσεις της δεκαετίας του 70.
15 Μαΐου 1974. Αναγγελία από τον τουρκικό τύπο της ίδρυσης ενός ειδικού συστήματος προστασίας των τουρκικών ακτών του Αιγαίου Πελάγους, για τον εξοπλισμό του οποίου- και για διάρκεια 10 ετών – προβλέπονταν το ποσό των 150,000,000 δολαρίων.
28 Μαρτίου 1975. Επίσημη ανακοίνωση περί της ιδρύσεως «Αρχηγείου Αιγαίου»[29] στη Σμύρνη με συγκέντρωση του συνόλου των τουρκικών αποβατικών σκαφών ακριβώς απέναντι από τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου, κατά παράβαση σχετικών Νατοϊκών προδιαγραφών.
Ενώ, παράλληλες δηλώσεις και αναφορές από τούρκους αξιωματούχους της εποχής, αντανακλούν στο πνεύμα των τουρκικών αυτών ενεργειών/κινήσεων σε βάρος της κυριαρχίας των εν λόγω ελληνικών νησιωτικών εδαφών. Ενέργειες οι οποίες αφορούν επίσης και στη δράση της Τουρκίας το 1974 σε βάρος της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου παρανόμως κατέλαβε βιαίως το 37% του εδάφους της, το οποίο και κατέχει μέχρι σήμερα, εκμεταλλευόμενη την απόσυρση από το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών μεραρχίας η οποία είχε σταλεί στο νησί με στόχο την άμεση υπεράσπιση του ανεξάρτητου κυπριακού εδάφους[30]. Άλλωστε οι εν λόγω τουρκικές προθέσεις αποδεικνύονται από τις δηλώσεις που ακολουθούν.
1η Απριλίου 1975 Δήλωση του εκπροσώπου του τουρκικού Υπουργείου των Εξωτερικών: Αν οι Έλληνες συνεχίσουν να παίρνουν στρατιωτικά αμυντικά μέτρα στα Δωδεκάνησα, η Ρόδος θα γίνει νέα Κύπρος[31]. Την ίδια μέρα ο τούρκος ναύαρχος Μ. Firat, σε δήλωσή του στον τουρκικό τύπο, παραδέχεται ότι ταυτόχρονα με την απόβαση στην Κύπρο (1974) οι τούρκοι προετοιμάζονταν για ανοιχτό πόλεμο με τους έλληνες στο Αιγαίο[32].
10 Δεκεμβρίου 1976. Δήλωση του τούρκου υπουργού εξωτερικών, İhsan Sabri Çağlayangil, με την άφιξή του στις Βρυξέλλες: Η Τουρκία διαθέτει τα στρατιωτικά μέσα να καταλάβει τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου μέσα σε 24 ώρες[33].
19 Νοεμβρίου 1979. Διαβάζοντας τις προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησής του ο πρωθυπουργός Suleyman Demirel αναφέρει: Δεν μπορούμε να αδιαφορήσουμε για τον εξοπλισμό των νησιών του Αιγαίου που αντιτίθενται προς τις διεθνείς συμφωνίες.
Οι τουρκικές δηλώσεις αναφορικά με την ελληνική μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης
Μια διαρκής προσπάθεια καταγράφεται επίσης από πλευράς Τουρκίας και σε σχέση με το ζήτημα που προσπαθεί να εγείρει στην περιοχή της Δυτικής Θράκης και της δήθεν εκεί τουρκικής μειονότητας, γνωρίζοντας απόλυτα ότι σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης η εν λόγω ελληνική πληθυσμιακή ομάδα αφορά σε θρησκευτική και μόνον μειονότητα[34]. Ήδη, λοιπόν, από τη δεκαετία του 70 το θέμα αυτό θα αποτελέσει πρόβλημα/διαφορά για την Τουρκία η οποία θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην ατζέντα της γενικότερης διαπραγμάτευσής της με την Ελλάδα.
19 Μαΐου 1975. Σε συνέντευξή του[35], ο τούρκος πρωθυπουργός Suleyman Demirel εγείρει θέμα τουρκικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης.
19 Νοεμβρίου 1979. Διαβάζοντας τις προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησής του ο πρωθυπουργός Suleyman Demirel αναφέρει: Αισθανόμαστε ιδιαίτερη ευαισθησία έναντι των τούρκων της Δυτικής Θράκης.
Η τουρκική πολιτική περί ανάγκης γενικότερης αναθεώρησης του status quo του Αρχιπελάγους
Σχεδόν το σύνολο των δηλώσεων εκ μέρους του σημερινού τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, αλλά και των εκπροσώπων τόσο της τουρκικής κυβέρνησης όσο όμως και σχεδόν σύσσωμης της τουρκικής αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένων και των εκπροσώπων της στρατιωτικής ηγεσίας της γείτονος, προβάλουν μια διαρκή λεκτική πρόκληση σε επίπεδο ενός καθαρού αναθεωρητισμού, αλλά και σε συνδυασμό με την έκφραση ενός υπερφίαλου μεγαλοϊδεατισμού. Σύγχρονες δηλώσεις όπως: η Τουρκία ασφυκτιά στα σύνορά της, η Μεγάλη πατρίδα, η Γαλάζια Πατρίδα, η πατρίδα της καρδιάς μας κλπ. παραπέμπουν σε μη εξελιγμένες δυτικού τύπου δημοκρατίες οι οποίες εποφθαλμιούν επανάκτηση παλαιότερων ιστορικά κτήσεών τους, παραπέμποντας βέβαια πάντα σε χρονικές στιγμές που έτυχε να επικρατούν γεωγραφικά σε συγκεκριμένες περιοχές.
-14 Νοεμβρίου 1973. Επίσημη δήλωση του προέδρου της τουρκικής Δημοκρατίας: Το μέλλον του τουρκικού έθνους βρίσκεται πλέον στη θάλασσα[36].
-14 Μαΐου 1974. Δήλωση του τούρκου ναυάρχου M. Firat: Με την καθημερινή αύξηση του τουρκικού πληθυσμού, αυξάνεται επίσης και η εμπορική ναυτιλία. Έτσι λοιπόν έχουμε ανάγκη από έναν εμπορικό στόλο που να είναι από τους πλέον ισχυρούς[37].
– 4 Απριλίου 1975. Δήλωση του τούρκου υπουργού Εξωτερικών, İhsan Sabri Çağlayangil:: Θα πρέπει να εφαρμοστεί ένα ειδικό status quo για το Αιγαίο. Έτσι θα πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα συνομιλίες για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ανάμεσα στις δύο χώρες[38].
28 Σεπτεμβρίου 1976. Σε ομιλία του στη Γενική Συνέλευση των Ην. Εθνών. Ο τούρκος υπ. Εξωτερικών 28 Σεπτεμβρίου 1976, İhsan Sabri Çağlayangil, δηλώνει: Το Αιγαίο ανήκει αποκλειστικά στην Ελλάδα και την Τουρκία, που οφείλουν από την πλευρά τους να επιλύσουν το πρόβλημα της υφαλοκρηπίδας βασιζόμενες σ’ ένα σύστημα συγκυριαρχίας. Τα μερίδια αυτής της συγκυριαρχίας πρέπει να είναι ανάλογα με τους παράκτιους πληθυσμούς των δύο χωρών. Σε κάθε περίπτωση το πρόβλημα της Υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου παραμένει πάντοτε οικονομικό και πολιτικό.
Συμπέρασμα
Ο σημερινός άκρατος προκλητικός βερμπαλισμός εκ μέρους της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της Τουρκίας αποτελεί την προσπάθεια ολοκλήρωσης εκ μέρους της γείτονος ενός στρατηγικού σχεδίου σε βάρος της Ελλάδας που αποσκοπεί πρωτίστως στην ανατροπή του status quo του Αρχιπελάγους του Αιγαίου. Να γιατί οι σημερινές δηλώσεις εκ μέρους των τούρκων ιθυνόντων δεν αποτελούν παρά επανάληψη ουσιαστικά εκείνων που είχαν σχεδιαστεί και προβληθεί κατά τη δεκαετία του 70, όπου και στήθηκε το στρατηγικό αυτό τουρκικό σχέδιο.
Από την αρχή, το πρόβλημα της πολιτικής αυτής προσέκρουε σε ένα βασικό ζήτημα εκ μέρους της Τουρκίας. Ζήτημα που αφορούσε και αφορά στην πολιτική θέση/συμμετοχή και των δύο χώρων ως θεσμικών συμμάχων στο στρατιωτικό συνασπισμό του ΝΑΤΟ. Έτσι, η ταυτόχρονη ένταξη και των δύο αυτών χωρών αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1952, 20/05) στο ΝΑΤΟ, δημιούργησε ένα συμπληρωματικό ανάχωμα στις όποιες ενδεχόμενες να προκύψουν βλέψεις κατά της εδαφικής κυριαρχίας της μίας χώρας έναντι της άλλης. Και τούτο γιατί πρόκειται για μια αμυντική συμμαχία κρατών τα οποία στη βάση του άρθρου 5 του Καταστατικού της οφείλουν απόλυτη αρωγή σε περίπτωση επίθεσης από τρίτες χώρες της ανατολής[39].
Σε κάθε περίπτωση, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 70, όπως προκύπτει και από τις επίσημες τουρκικές δηλώσεις που προηγήθηκαν, οι βλέψεις της Τουρκίας ήταν ξεκάθαρες. Ανατροπή του status quo του Αιγαίου στο σύνολό του και όχι τόσο προσπάθεια επίλυσης συγκεκριμένης διαφοράς που άπτεται του διεθνούς δικαίου, όπως άλλωστε έχει προκύψει και προκύπτει διαρκώς ανάμεσα σε κράτη που η γεωγραφική μοίρα έταξε να γειτονεύουν είτε με όμορες είτε με απέναντι ακτές. Διαφορά η οποία κατά γενικό κανόνα επιλύεται ειρηνικώς μέσω της απευθείας διπλωματικής οδού ή σε διαφορετική περίπτωση της ανάλογης δικαστικής και αφορά στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών εθνικής δικαιοδοσίας στη βάση των αρχών και των κανόνων του δικαίου της θάλασσας με έμφαση στη Σύμβαση του Μοντέγκο Μπαίυ (1982)[40].
Τέλος, είναι γεγονός ότι η επίσημη φραστική τουρκική θέση στα ζητήματα που συζητήθηκαν παραμένει διαχρονικά διαφορετική όταν απευθύνεται στην Ελλάδα, με τη μορφή της ουσιαστικής πρόκλησης, αλλά και με απώτερο παράλληλα αποδέκτη την τουρκική κοινή γνώμη και διαφορετική όταν παρουσιάζεται στα επίσημα θεσμικά fora του ΟΗΕ, της Ευρώπης ή και του ΝΑΤΟ[41]. Έτσι, χαρακτηριστική από την εποχή της δεκαετίας του 70 ήταν και η δήλωση του τότε Γενικού Γραμματέα της Ατλαντικής Συμμαχίας Joseph Luns ( 27 Μαΐου 1975), στον απόηχο της συνάντησής του με τον τότε τούρκο πρωθυπουργό: Άλλος είναι ο Demirel στο κλειστό δωμάτιο και άλλος στις δημόσιες δηλώσεις[42](!).
Ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Γρηγόρης Τσάλτας μιλάει για την ένταση με την Τουρκία
Ο Γρηγόρης Ι. Τσάλτας είναι Ομότιμος Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, πρώην Πρύτανης του Παντείου Παν/μίου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
– Γρ. Ι. Τσάλτας, Αιγαίο, Η Θάλασσα του Ψυχρού Πολέμου, μετάφραση από τη γαλλική έκδοση, Gr. I. Tsaltas, Egée, La Mer de la Guerre Froide, Bilan Chronologique, Institut du Droit de la Paix et du Développement , Université de Nice, avril 1978.
-Γρ. Ι. Τσάλτας, «Το Καθεστώς της Ηπειρωτικής Υφαλοκρηπίδας σύμφωνα με τη Νέα Σύμβαση (1982) για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και τα Ελληνικά Συμφέροντα», στο Διεθνές Δίκαιο και Διεθνής Πολιτική, τεύχος 9, εκδ. Παρατηρητή, 1985.
-Γρ. Ι. Τσάλτας, «Το Νομικό Καθεστώς του Αιγαίου Πελάγους», Επιθεώρηση Κυπριακού Δικαίου, εκδ, Ασσέλια, Λευκωσία,, τεύχος 18, Απρίλιος- Ιούνιος, 1987.
-Gr. I. Tsaltas, «Le Plateau Continental et le Différend Gréco-Turc en Mer Egée» στο Etudes Helléniques, vol. 4, no 2, Automne 1996.
– Gr. I. Tsaltas, «A Historical Approach of the Crisis in the Aegean Sea», στο M. Christakis (ed.), Mediterranean Sea and the Aegean, Institute of Strategic and Development Studies “Andreas Papandreou”, Athens, 1999.
– Γρ, Ι, Τσάλτας, «Το Ζήτημα της Αιγιαλίτιδας Ζώνης», στο Στ. Περράκης (επιμέλεια), Αιγαίο: Εξελίξεις και Προοπτικές Επίλυσης των Ελληνοτουρκικών Διενέξεων, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κομοτηνή 2003.
– Γρ. Ι. Τσάλτας – Μαρ. Κλάδη-Ευσταθοπούλου, Το Διεθνές Καθεστώς των Θαλασσών και των Ωκεανών, τόμος πρώτος, εκδ. Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2003.
-Γρ. Ι. Τσάλτας, Το Διεθνές Καθεστώς των Θαλασσών και των Ωκεανών, τόμος δεύτερος, εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2003.
– Γρ. Ι. Τσάλτας, «Αιγαίο: Το πρώτο par excellence Αρχιπέλαγος», στο Στ. Περράκης (επιμέλεια) Διεθνές Δίκαιο και Διεθνής Πολιτική στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα, 2018.
– Γρ. Ι. Τσάλτας, «Το Σύνταγμα των Θαλασσών και των Ωκεανών», στο Στ. Περράκης και Γρ. Ι. Τσάλτας (επιμέλεια), Ανιχνεύοντας στο Γαλάζιο του Αιγαίου και της Μεσογείου, Εφαρμογές Διεθνούς Δικαίου και Διεθνούς Πολιτικής 20 Χρόνια μετά τη Θέση σε Ισχύ της Σύμβασης Δικαίου Θαλάσσης, εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2018.
– Gr. I. Tsaltas, «Le Principe de la Coopération des Etats à travers la Convention des Nations Unies sur le Droit de la Mer, comme Garant de la Mise en Place des Relations Pacifiques», στο Boissson de Chazournes. L. Doussis, Em. Andreone, G. Zervaki, (co. Edit.) Enjeux et Perspectives. Droit International, Droit de la Mer, Droits de l’Homme, Mélanges en l’Honneur de la Professeure Haritini Dipla, éditions Pédone, 2020.
– Γρ. Ι. Τσάλτας, «Ελληνοτουρκικές Σχέσεις και Αρχιπέλαγος του Αιγαίου. Η Έναρξη της Κρίσης τη Δεκαετία του 70», Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Νομικού Σώματος Ενόπλων Δυνάμεων, ΓΕΕΘΑ – Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα 2020.
-G.I. Tsaltas, «The Application of the United Nations Convention on Law of the Sea in the Archipelagos of the Aegean Sea», στο The Handbook of Environmental Chemistry, Springer, Berlin, Heidelberg, 2022 https://doi.org/10.1007/698_2021_834.
-Τουρκική εφημερίδα της κυβέρνησης T. C. Resmi Gazete, φύλλο 14.999, 1η Νοεμβρίου 1973
-Τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet, 14/11/1973, 14/05/1974, 11/01/1975, 04/04/1975, 14/10/1978.
– Τουρκική εφημερίδα Milliyet, 1η/04/1975, 27/02/1975.
– Τουρκική εφημερίδα Gunaydin, 21/01/1975.
– Ελληνική εφημερίδα, Τα Νέα, 10/12/1975, 1η/04/1975, 06/02/1976, 25/01/1978.
– Γαλλική εφημερίδα Le Monde, 19/05/1975, 25/07/1976.
– Γαλλική εφημερίδα Paris Match, 05/07/1975.
– Γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine, 16/03/1975.
– Εφημερίδα International Herald Tribune, 24/05/1977.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Βλ. αναλυτικότερα Γρ. Ι. Τσάλτα, «Ελληνοτουρκικές σχέσεις και Αρχιπέλαγος του Αιγαίου. Η έναρξη της κρίσης τη Δεκαετία του 70», Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Νομικού Σώματος Ενόπλων Δυνάμεων, ΓΕΕΘΑ – Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα 2020, σ. 55-62.
[2] Για τη δεκαετία 70 βλ. Γρ. Ι. Τσάλτα, Αιγαίο, Η Θάλασσα του Ψυχρού Πολέμου, μετάφραση από τη γαλλική έκδοση, Gr. I. Tsaltas, Egée, La Mer de la Guerre Froide, Bilan Chronologique, Institut du Droit de la Paix et du Développement , Université de Nice, avril 1978, p. 58. Επίσης, Gr. I. Tsaltas, «A Historical Approach of the Crisis in the Aegean Sea», στο M. Christakis (ed.), Mediterranean Sea and the Aegean, Institute of Strategic and Development Studies “Andreas Papandreou”, Athens, 1999, p. 91-96.
[3] Ως ημερομηνία έναρξης των επίσημων εργασιών της Τρίτης Συνδιάσκεψης των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS III) καταγράφεται η 10η Δεκεμβρίου 1973 στη Νέα Υόρκη.
[4] Βλ. αναλυτικότερα τις εργασίες της γνωστής Sea Bed Committee (1970 -1973).
[5] United Nations Convention on the Law of the Sea.
[6] Για μια πλήρη ανάλυση, τόσο των εργασιών της σχετικής Συνδιάσκεψης των ΗΕ και του προπαρασκευαστικού της σταδίου, όσο και του περιεχομένου της Σύμβασης του Μοντέγκο Μπαίυ βλ. Γρ. Ι. Τσάλτα – Μαρ. Κλάδη-Ευσταθοπούλου, Το Διεθνές Καθεστώς των Θαλασσών και των Ωκεανών, τόμος πρώτος, εκδ. Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2003, σελ. 688 και Γρ. Ι. Τσάλτα, Το Διεθνές Καθεστώς των Θαλασσών και των Ωκεανών, τόμος δεύτερος, εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2003, σελ. 422. Βλ. επίσης Γρ. Ι. Τσάλτα, «Το Σύνταγμα των Θαλασσών και των Ωκεανών», στο Στ. Περράκης και Γρ. Ι. Τσάλτας (επιμέλεια), Ανιχνεύοντας στο Γαλάζιο του Αιγαίου και της Μεσογείου, Εφαρμογές Διεθνούς Δικαίου και Διεθνούς Πολιτικής 20 Χρόνια μετά τη Θέση σε Ισχύ της Σύμβασης Δικαίου Θαλάσσης, εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2018, σελ. 27 – 48. Τέλος, αναφορικά με τις ελληνικές θέσεις που κατατέθηκαν κατά τις εργασίες της UNCLOS III βλ., επίσης: Γρ. Ι. Τσάλτα, «Οι Ελληνικές Θέσεις στην Τρίτη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας», στο Στ. Περράκη (επιμέλεια) Το Αιγαίο Πέλαγος και το Νέο Δίκαιο της Θάλασσας, εκδ., Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 1996, σ., 39-49, καθώς και Γρ. Ι. Τσάλτα, «Οι Ελληνοτουρκικές διαφορές μέσα από το Δίκαιο της Θάλασσας», Επετηρίδα Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα, 1997, σ. 111-116.
[7] Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı.
[8] Η σχετική άδεια συνοδεύονταν και από Χάρτη του βόρειο-ανατολικού Αιγαίου που δημοσιεύτηκε στην τουρκική εφημερίδα της κυβέρνησης T. C. Resmi Gazete, φύλλο 14999, 1η Νοεμβρίου 1973.
[9] Αναφορικά με τον χαρακτηρισμό του Αιγαίου ως Αρχιπελάγους, βλ. αναλυτικότερα και Γρ. Ι. Τσάλτα, «Αιγαίο: Το πρώτο par excellence Αρχιπέλαγος», στο Στ. Περράκης (επιμέλεια) Διεθνές Δίκαιο και Διεθνής Πολιτική στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα, 2018, σελ. 37 -44.
[10] Flaying Information Region.
[11] International Civil Aviation Organization.
[12] Βλ. αναλυτικότερα και συγκεντρωτικά, προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης του τούρκου πρωθυπουργού Suleyman Demirel (19 Νοεμβρίου 1979): Δεν είναι δυνατόν να μη γνωρίζει η Ελλάδα ότι ενδεχόμενη απόπειρα τετελεσμένων γεγονότων σχετικά με τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο θα είχε πολύ σοβαρά αποτελέσματα. Δεν τίθεται θέμα εγκατάλειψης των δικαιωμάτων μας στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου. Δεν μπορούμε να αδιαφορήσουμε για τον εξοπλισμό των νησιών του Αιγαίου που αντιτίθεται στις διεθνείς συμφωνίες. Αισθανόμαστε ευαισθησία έναντι των τούρκων της Δυτικής Θράκης.
[13] Για μια πλήρη ανάλυση του status quo του Αρχιπελάγους, αναφορικά με τα θέματα που άπτονται του δικαίου της θάλασσας (αιγιαλίτιδα ζώνη, υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ, καθεστώς νησιών κλπ.) βλ. αναλυτικότερα και G.I. Tsaltas, (2022). The Application of the United Nations Convention on Law of the Sea in the Archipelagos of the Aegean Sea. In: The Handbook of Environmental Chemistry. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/698_2021_834.
[14]…ΕΟΚ την εποχή ένταξής της. Οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της χώρας ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1976 και την 28η Μαΐου 1979 υπεγράφη στο Ζάππειο Μέγαρο στην Αθήνα η Πράξη Προσχώρησης.
[15] Βλ. επίσης Γρ, Ι, Τσάλτα, «Το Ζήτημα της αιγιαλίτιδας Ζώνης», στο Στ. Περράκης (επιμέλεια), Αιγαίο: Εξελίξεις και Προοπτικές Επίλυσης των Ελληνοτουρκικών Διενέξεων, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κομοτηνή 2003, σ., 13-28.
[16] Το ζήτημα της επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης από 6 σε 12 .ν.μ, στήριξε και επισήμως την υιοθέτηση από την Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση (08/06/1995) της περιβόητης απειλής του casus belli σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων (αιγιαλίτιδα) στην περιοχή του Αιγαίου. Και τούτο κατά παράβαση της βασικής αρχής περί απαγόρευσης χρήσης και απειλής βίας του Χάρτη των Ην. Εθνών, όπως αυτή καταγράφεται στο σχετικό άρθρο 2 παρ. 4.
[17] Βλ. τουρκική εφημερίδα Gunaydin, 21/01/1975.
[18] Βλ. τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet, 11/01/1975.
[19] Βλ. τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet, 14/10/1978.
[20] Βλ. γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine, 16/03/1975.
[21] Βλ. γαλλική εφημερίδα, Le Monde, 25/07/1976.
[22] Βλ. αμερικανική εφημερίδα International Herald Tribune, 24/05/1977.
[23] Βλ. ελληνική εφημερίδα Τα Νέα, 25/01/1978.
[24] Για την αρχή της συνεργασίας μέσω της Σύμβασης του Μοντέγκο Μπαίυ βλ. αναλυτικά: Gr. I. Tsaltas, «Le Principe de la Coopération des Etats à travers la Convention des Nations Unies sur le Droit de la Mer, comme Garant de la Mise en Place des Relations Pacifiques», στο Boissson de Chazournes. L. Doussis, Em. Andreone, G. Zervaki, (co. Edit.) Enjeux et Perspectives. Droit International, Droit de la Mer, Droits de l’Homme, Mélanges en l’Honneur de la Professeure Haritini Dipla, éditions Pédone, 2020, p. 223-228.
[25] Χαρακτηριστικό στην περίπτωση το άρθρο 121 παρ.2 της Σύμβασης του Μοντέγκο Μπαίυ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Βλ. αναλυτικά και: Γρ. Ι. Τσάλτα, «Το Καθεστώς της Ηπειρωτικής Υφαλοκρηπίδας σύμφωνα με τη Νέα Σύμβαση (1982) για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και τα Ελληνικά Συμφέροντα», στο Διεθνές Δίκαιο και Διεθνής Πολιτική, τεύχος 9, εκδ. Παρατηρητή, 1985, σ., 191-203. Επίσης, Γρ. Ι. Τσάλτα, «Το Νομικό Καθεστώς του Αιγαίου Πελάγους», Επιθεώρηση Κυπριακού Δικαίου, εκδ, Ασσέλια, Λευκωσία,, τεύχος 18, Απρίλιος- Ιούνιος, 1987, σ., 2789-2801. Επίσης, Gr. I. Tsaltas, «Le Plateau Continental et le Différend Gréco-Turc en Mer Egée» στο Etudes Helléniques, vol. 4, no 2, Automne 1996, p. 121-139.
[26] Βλ. τουρκική εφημερίδα Milliyet, 27/02/1975.
[27] Βλ. γαλλική εφημερίδα Paris Match, 05/07/1975.
[28] Βλ. ελληνική εφημερίδα Τα Νέα, 06/02/1976.
[29] Μετέπειτα 4η Στρατιά Αιγαίου.
[30] Η εν λόγω Μεραρχία εστάλη από την ελληνική κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου την άνοιξη του 1964 και αποσύρθηκε από το δικτατορικό καθεστώς της Αθήνας στις 8 Δεκεμβρίου 1967, λίγους μήνες μετά τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας (21/04/1967).
[31] Βλ. ελληνική εφημερίδα, Τα Νέα, 1η/04/75.
[32] Βλ. τουρκική εφημερίδα Milliyet, 1η/04/75.
[33] Βλ. ελληνική εφημερίδα, Τα Νέα, 10/12/75
[34] Αντιθέτως, η αντίστοιχη μειονότητα Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης αφορά σε εθνική μειονότητα, η οποία και συ στηματικώς με στοχευμένες πολιτικές κινήσεις αφανίστηκε.
[35] Βλ. γαλλική εφημερίδα Le Monde, 19/05/75.
[36] Βλ. τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet, 14/11/1973.
[37] Βλ. τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet, 14/05/1974.
[38]Βλ. τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet, 04/04/1975.
[39] Η έννοια της συμμαχίας δεν προβλέπει ασφαλώς περίπτωση επίθεσης μίας χώρας μέλους εναντίον άλλης. Σε κάθε περίπτωση το άρθρο 5 στηρίζεται επίσης στις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου που αφορούν στη συνεργασία και την αλληλεγγύη των κρατών στο πνεύμα του άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη των ΗΕ περί συλλογικής άμυνας.
[40] Βλ. σχετικώς και Γρ. Ι. Τσάλτα: Το Σύνταγμα των Θαλασσών και των Ωκεανών, όπ. προηγ.
[41] Βλ. αντίστοιχες χαρακτηριστικές δηλώσεις του σημερινού προέδρου Ταγίπ Ερντογάν σε αντίστοιχα fora και σε σύγκριση πάντα με τις καθημερινές δηλώσεις του από το όποιο τουρκικό βήμα.
[42] Βλ. ελληνική εφημερίδα Τα Νέα, 27/05/1975. Σε κάθε περίπτωση, μια σύγκριση των δηλώσεων των δύο προέδρων αποδεικνύει ότι αυτές βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος, με έντονο το πολιτικό χρώμα, αλλά και σε κάθε περίπτωση πιστές στον απώτερο στόχο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής αναφορικά με το Αιγαίο.
