Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη
Johann Jacob Meyer και «Ελληνικά Χρονικά».
Φιλελληνισμός και Διαφωτισμός
Ο Johann Jacob Meyer είναι Ελβετός, φιλέλληνας και ήρωας της επανάστασης του 1821.
Γεννήθηκε στη Ζυρίχη, στις 30 Δεκεμβρίου 1798, και είναι ο πρωτότοκος γιός του Johann Meyer[1].
Το 1816, σε ηλικία 18 ετών, εμφανίζεται να είναι φοιτητής της Φαρμακευτικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο του Freiburg im Breisgau.
Τον Απρίλιο του 1817, σε ηλικία 19 ετών, παντρεύεται την Salome Staub. Ο γάμος αυτός όμως δεν ευτύχησε και έτσι, στις 2 Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς (1817) διαλύθηκε.
Τον Ιούλιο του 1820, πριν ολοκληρώσει τις σπουδές του, διαγράφεται από το Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ λόγω οικονομικών του οφειλών προς το ίδρυμα. Το αιτιολογικό μάλιστα της διαγραφής του βεβαιώνει και την καλή οργάνωση αλλά και την αυστηρότητα των Γερμανικών Πανεπιστημίων. Στον Κανονισμό του Πανεπιστημίου υπήρχε η πρόβλεψη να ενισχύονται οικονομικά όσοι φοιτητές διακρίνονταν για την επιμέλειά τους αλλά δεν είχαν τις οικονομικές δυνατότητες να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Σε όσους όμως περνούσαν μάταια τον καιρό τους, έκαναν περιττά έξοδα και καταχρώνταν την καλή πίστη των συμπολιτών τους, επιβάλλονταν αυστηρές ποινές μέχρι και την διαγραφή τους από το Πανεπιστήμιο. Σε αυτό το ατόπημα φαίνεται ότι περιέπεσε και ο Μάγερ.
Έντονη και ξεχωριστή προσωπικότητα, ο Μάγερ επηρεάστηκε από το ρεύμα του ρομαντισμού που αναπτύχθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στην Ευρώπη, κυρίως στην Αγγλία, στην Γαλλία, Γερμανία και Ισπανία και εντάχθηκε σε αυτό. Στη λογοτεχνία, με τον όρο «Ρομαντισμός» νοείται το λογοτεχνικό κίνημα «από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο», ένα κίνημα που προβάλλει το συναίσθημα, την ελευθερία και την φαντασία. Ρομαντισμός, Διαφωτισμός και Φιλελληνισμός συγκίνησαν βαθιά τον Μάγερ, έγιναν τρόπος ζωής του και καθόρισαν εν τέλει την στάση του και την συμβολή του στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.
Ο Μάγερ φέρθηκε σαν γνήσιος απόγονος του Wilhelm Tell (Γουλιέλμου Τέλλου), ενός προσώπου που ανήκει περισσότερο στον θρύλο παρά στην ιστορία. Ήταν δεινός τοξότης που έζησε στην Ελβετία τού 14ου αιώνα όταν η τελευταία ήταν υποτελής στους Αψβούργους και έγινε εθνικός ήρωας της χώρας του. Όταν εχθρικά στρατεύματα είχαν καταλάβει τη χώρα και ο αυταρχικός Διοικητής Albert Gessler (Γκέσλερ) ανέλαβε υπηρεσία επισκέφθηκε την πόλη του Γουλιέλμου, κρέμασε το καπέλο του σε ένα στύλο και απαίτησε από τους κατοίκους να το προσκυνήσουν. Ο Γουλιέλμος Τέλλος αρνήθηκε και συνελήφθη. Η ποινή του ήταν ή θάνατος ή να σημαδέψει με το τόξο του το μήλο πάνω στο κεφάλι του γιού του που στεκόταν σε απόσταση 50 μέτρων. Αν το κατόρθωνε ο Διοικητής θα του χάριζε την ελευθερία του. Την ημέρα της δοκιμασίας (Νοέμβριος 1304) ο Γουλιέλμος εμφανίστηκε με δύο βέλη στη φαρέτρα του. Σε ερώτηση του Γκέσλερ «Γιατί 2 βέλη, τί τα ήθελε ;» πήρε την θαρραλέα απάντηση ότι το δεύτερο ήταν γι΄αυτόν (τον Γκέσλερ) σε περίπτωση που αστοχούσε και σκότωνε τον γιό του.
Μετά από αυτό συνελήφθη και πάλι. Όμως, μια βροχερή βραδιά που δραπέτευσε, συνάντησε τον Γκέσλερ και όπως ήταν αναμενόμενο, τον σκότωσε και απήλλαξε τους συμπατριώτες του από τον τύραννο τοποτηρητή. Ο Γουλιέλμος Τέλλος έγινε εθνικός ήρωας της Ελβετίας και σήμερα οι Ελβετοί στην μεγάλη τους πλειοψηφία πιστεύουν ότι ήταν υπαρκτό πρόσωπο και όχι θρύλος.
Το πνεύμα και η δράση τού θρυλικού και επιδέξιου τοξοβόλου συνοψίζονται στο μότο «από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο» που είναι η κεντρική ιδέα τού Ρομαντισμού και παρουσιάζονται γλαφυρά στο κλασσικό έργο του Friedrich Schiller Wilhelm Tell που αφηγείται τον αγώνα της Ελβετίας τον 15ο αιώνα για να αποκτήσει την ελευθερία της: «Θε να ‘μαστε ένα έθνος απ΄αδέλφια, αχώριστοι σε κίνδυνο και ανάγκη! Ελεύθεροι θα ζούμε, τον τάφο από την σκλαβιά θα προτιμούμε».
Όπως στον Γουλιέλμο Τέλλο, έτσι και στον Ιωάννη Ιάκωβο Μάγερ πρυτάνευε η προσήλωση στον αγώνα για την ελευθερία, για την ενότητα και για την συμφιλίωση των ανθρώπων. Έτσι εννοούσε την εθνική απελευθέρωση και ενότητα ο Μάγερ και έτσι την υπερασπίστηκε μέσα από το κίνημα του Φιλελληνισμού.
Αλλά, τί είναι ο Φιλελληνισμός; Πώς θα μπορούσαμε να τον ορίσουμε;
Ο Φιλελληνισμός είναι ένα μεγάλο πολιτικό, κοινωνικό και καλλιτεχνικό φαινόμενο, είναι ένα κύμα συμπάθειας που διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη με αφορμή την Ελληνική Επανάσταση.
Η ιδιότητα Φιλέλληνας αποτελεί χαρακτηριστικό εκείνων που τρέφουν ιδιαίτερη αγάπη για τούς Έλληνες, για κάθε τι Ελληνικό. Ο όρος αυτός καθιερώθηκε να λέγεται για ξένους υπηκόους που εκδήλωσαν φιλικά αισθήματα προς την Ελλάδα στην διάρκεια του αγώνα της ανεξαρτησίας της το 1821. Και εκδήλωσαν την αγάπη τους αυτή όχι μόνο με λόγια αλλά και με πράξεις. Γι΄αυτό μπορούμε να θεωρήσουμε τον Φιλελληνισμό ως εθελοντισμό, δηλαδή ως εθελοντική προσφορά ακόμη και της ίδιας της ζωής του για κάθε υπόθεση που ο εθελοντής θεωρούσε σημαντική.
Στους φιλέλληνες συγκαταλέγονταν ρομαντικοί καλλιτέχνες και λογοτέχνες, διανοούμενοι, πολιτικοί, έμποροι, τραπεζίτες, λάτρεις της αρχαίας Ελλάδας, στρατιωτικοί αλλά και κυνηγημένοι επαναστάτες. ‘Όπως προκύπτει από δημοσιεύματα της «Νέας εφημερίδας της Ζυρίχης» (Neue Zürcher Zeitung) με ημερομηνία 19 και 29 Σεπτεμβρίου 1821, στη Βέρνη είχε συσταθεί ο Σύνδεσμος παροχής βοήθειας στους δεινοπαθούντες Έλληνες. Μαζί με τον Μάγερ και άλλοι Ελβετοί φιλέλληνες είχαν ενταχθεί στο φιλελληνικό αυτό κομιτάτο της Βέρνης. Η αίσθηση πνευματικού χρέους που είχαν απέναντι στους Έλληνες που αγωνίζονταν για την ελευθερία τους από τον τούρκικο ζυγό, τους έκανε να αναπτύξουν θερμό φιλελληνικό πνεύμα.
Ο Φιλελληνισμός ως κίνημα εντάσσεται στο ευρύτατο ρεύμα του Διαφωτισμού, της χρηματοδότησης οργάνων της μόρφωσης αλλά και της πάλης για εθνική ανεξαρτησία, με τελικό στόχο τη διαμόρφωση εθνικών κρατών στη θέση των αυτοκρατοριών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Ιωάννης Καποδίστριας, κορυφαίος διπλωμάτης του Τσάρου και μετέπειτα πρώτος κυβερνήτης του ελεύθερου Ελληνικού κράτους. Η καρδιά του μεγάλου ρωμιού χτυπούσε στην καρδιά της Ευρώπης. Η Ελβετία τότε ήταν κατακερματισμένη σε πολλά καντόνια. Ο Καποδίστριας συμβάλλει στην προσπάθεια για να ενωθούν τα καντόνια και από τον Νοέμβριο 1813 μέχρι τον Σεπτέμβριο 1814, μετέχει καθοριστικά στη σύνταξη του πρώτου ελβετικού συντάγματος και στη διαμόρφωση του ανεξάρτητου ομοσπονδιακού κράτους της Ελβετίας.
Ανάμεσα στους φιλέλληνες συγκαταλέγονται και οι εξής:
- Ο Αγγλος ποιητής Πέρσυ Σέλεϋ (Percy Shelley, 1798-1822) φίλος του Λόρδου Βύρωνα
- Ο Ελβετός αντισυνταγματάρχης Λουί-Λουδοβίκος Σεβαλιέ (Louis-Loudovikos Chevalier), από την πόλη Όρντρ (Ordre).
- Ο Ελβετός στρατιωτικός Αμαδαίος-Εμμανουήλ Χαν (Amadeus- Emmanuel Hann, 1801-1867) από τη Βέρνη. Μετά την επανάσταση του δόθηκε ο βαθμός του στρατηγού.
- Ο Ελβετός Φίλιπ Εμάνουελ φον Φέλενβεργκ (Philip Emanuel Von Fellenberg), παιδαγωγός και αγρονόμος, φίλος του Καποδίστρια
- Ο Γαλλοελβετός τραπεζίτης Ζαν-Γκαμπριέλ Εϋνάρ (Jean Gabriel Eynard, 1775-1863) που αργότερα ίδρυσε την Εθνική Τράπεζα στην Αθήνα και άλλοι πολλοί.
«Όλοι είμαστε Έλληνες», γράφει στον πρόλογο τού ποιήματός του με τον τίτλο Ελλάς ο Percy Selley. «Όλοι είμαστε Έλληνες. Οι νόμοι μας, η φιλολογία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας, έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα. Γιατί χωρίς Ελλάδα η Ρώμη, η οδηγήτρα, η καταχτήτρα, δεν θα μπορούσε να σκορπίσει κανένα φως κι εμείς θα ήμασταν ειδωλολάτρες και άγριοι. Η μορφή και το πνεύμα του ανθρώπου έφτασαν την τελειότητά τους στην Ελλάδα»[2].
Οι φιλέλληνες οργανώνονταν σε διάφορες ομάδες υπό μορφή εταιρείας (société) ή κομιτάτου (comité). Διοργάνωναν εράνους, δημοπρασίες και άλλες συνδρομές για να ενισχύσουν οικονομικά τον αγώνα. Μία μορφή συγκέντρωσης ήταν οι περίφημες μουσικές βραδιές, όπου ακούγονταν φιλελληνικά τραγούδια και ακολουθούσε ο έρανος για την απαραίτητη οικονομική ενίσχυση. Σε όλα αυτά πρωτοστατούσαν οι γυναίκες, οι οικοδέσποινες, οι οποίες είχαν αναλάβει να ράβουν τις μεταξωτές Ελληνικές σημαίες του αγώνα.
Η πρώτη αποστολή φιλελλήνων έφτασε στην επαναστατημένη Ελλάδα τον Ιούνιο 1821, με έξοδα του Δημητρίου Υψηλάντη. Το πρώτο τάγμα των φιλελλήνων συγκροτήθηκε τον Μάιο του 1822 και συμμετείχε στην μάχη του Πέτα, κοντά στην Άρτα, όπου όμως είχε τεράστιες απώλειες που το οδήγησαν στην πλήρη διάλυσή του. Εκεί σκοτώθηκε και ο Ελβετός Αντισυνταγματάρχης Λουί Λουδοβίκος Σεβαλιέ.
Στην Ελλάδα έφτασαν εθελοντές φιλέλληνες από κάθε γωνιά της Ευρωπαϊκής Ηπείρου, ακόμη και από την Αμερική (ο γιατρός Σαμουήλ Χάου). Πολλοί από αυτούς κρατούσαν το προσωπικό τους ημερολόγιο όπου σημείωναν ό,τι σημαντικό γινόταν κάθε ημέρα. Πιθανότατα είναι η πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία που τόσο πολλοί άνθρωποι από τόσο πολλές διαφορετικές χώρες και κοινωνικά στρώματα άφησαν το σπίτι τους για να πολεμήσουν στον πόλεμο κάποιου άλλου, χωρίς να τους αναγκάζει κανένας να το πράξουν και χωρίς καμία προσδοκία κέρδους.
Συνολικά έχουν καταμετρηθεί 940 φιλέλληνες: 342 Γερμανοί, 137 Ιταλοί, 35 Ελβετοί, 196 Γάλλοι, 99 Άγγλοι, 30 Πολωνοί, 17 Ολλανδοί, και Βέλγοι, 12 Αμερικανοί, 9 Ούγγροι, 9 Σουηδοί, 9 Ισπανοί, 8 Δανοί και 46 αγνώστου εθνικότητας. Σχεδόν όλη η Ευρώπη και η Αμερική κινητοποιούνται από το φιλελληνικό πνεύμα. Πρώτοι σε αριθμό έρχονται οι Γερμανοί, ακολουθούν οι Γάλλοι, οι Ιταλοί, οι Άγγλοι, οι Ελβετοί, οι Πολωνοί, οι Ολλανδοί, οι Ούγγροι, οι Σουηδοί, οι Ισπανοί και οι Δανοί.
313 από τους 940 φιλέλληνες που ήλθαν και πάλεψαν για την ελευθερία της Ελλάδας απώλεσαν τη ζωή τους. Δηλαδή 1 στους 3 φιλέλληνες σκοτώθηκε στα πεδία των μαχών, σε ελληνικό έδαφος. Να γιατί η εθελοντική στράτευση και δράση σε εμπόλεμες συρράξεις βρίσκεται στο απόγειο της προσφοράς, δεδομένου ότι όταν μπαίνεις στη μάχη το εθελοντικό ζωτικό ρίσκο είναι πολύ μεγάλο. Είναι ρίσκο που εικονογραφεί τις ιδιαίτερες εκείνες περιπτώσεις όπου ο άνθρωπος (ο εθελοντής) βρίσκεται μεταξύ δύο θανάτων: ανάμεσα στον αναπόφευκτο φυσικό του θάνατο και σ΄εκείνον που μπορεί να επιλέξει ως τρόπο θανάτου. Και ο φιλέλληνας-ως εθελοντής- παίρνει αυτό το ρίσκο και πρόθυμα επιλέγει ακόμη και τον θάνατο αφού πρόκειται για την πίστη του στην εξυπηρέτηση ενός μεγάλου στόχου, που είναι η στράτευσή του σε ένα έργο υψηλής ηθικής ευθύνης[3].
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι, παρά την έντονη φιλελληνική κίνηση που είχε αναπτυχθεί εκείνη την εποχή στην Ελβετία, η «Νέα εφημερίς της Ζυρίχης» (Neue Zürcher Zeitung) γράφει στο φύλλο τής 19ης Σεπτεμβρίου 1821: «Η σύνταξις της εφημερίδας μας έχει λάβει διάφορες επιστολές από νέους διαφόρων καντονίων, που μάς ερωτούν εάν υπάρχει εις την Ελβετίαν οργανωμένη κίνησις υπέρ των Ελλήνων. Εις το ερώτημα έχομεν ήδη δώσει απάντησιν. Ελπίζομεν πως θα ικανοποίησε τους ερωτώντας. Εκτιμώμεν την αξιέπαινον επιθυμίαν της ηρωικής νεολαίας και τα ευγενή κίνητρά της, έχομεν όμως να τονίσωμεν ότι οι Έλληνες έχουν ανάγκην από άλλα πράγματα και όχι από ολίγους θερμούς και ενθουσιώδεις οπαδούς της αγάπης διά την ελευθερίαν, που ούτε την γλώσσαν των δεν γνωρίζουν. Οι νέοι της Ελβετίας θα κάμουν καλά να μείνουν εις την πατρίδα τους και να προσπαθήσουν να διαμορφωθούν εις καλούς πολίτας και υπερασπιστάς ταύτης δια την περίπτωσιν καθ΄ήν η ιδία αυτής ελευθερία θα ετίθετο εν κινδύνω».
Παρά ταύτα, παρά την αρνητική στάση ορισμένων Ελβετών απέναντι στον φιλελληνισμό, όπως διαφαίνεται στο παραπάνω δημοσίευμα, ο Γιάκομπ Μάγερ έφτασε στην επαναστατημένη Ελλάδα στα τέλη του 1821. Ήλθε κατευθείαν στο Μεσολόγγι, που ήταν από τα σημαντικότερα κέντρα του αγώνα, και εγκαταστάθηκε εκεί.
Άνθρωπος της πράξης, με μεγάλα οράματα, ο Μάγερ πολύ γρήγορα ανέπτυξε σπουδαία δράση και έδειξε τις οργανωτικές του ικανότητες με αποτέλεσμα να κερδίσει την εμπιστοσύνη των τοπικών αρχών. Μάλιστα, τον Αύγουστο 1824, μετά τον θάνατο του Ιωάννη Ματθαίου Τρικούπη, που ήταν πατέρας του μελλοντικού πρωθυπουργού Σπυρίδωνος Τρικούπη, διορίσθηκε από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο στην τριμελή Διευθύνουσα Επιτροπή του Μεσολογγίου[4].
Ένθερμος φιλέλληνας, δέθηκε συναισθηματικά με τον τόπο και με τον λαό (τους Μεσολογγίτες) και κράτησε πάντα τις υποσχέσεις που τους είχε δώσει από την θέση που είχε αναλάβει. Γνωρίζεται με την Αλτάνη Ιγγλέζου, κόρη του προεστού Γεωργίου Ιγγλέζου και προκειμένου να κάνει στο Μεσολόγγι τον δεύτερο γάμο του, αλλάζει θρήσκευμα και γίνεται χριστιανός ορθόδοξος, όπως η Αλτάνη.
Στο υπόλοιπο διάστημα της σύντομης ζωής τους, ο Μάγερ και η Αλτάνη ανέπτυξαν μαζί σημαντική κοινωνική δραστηριότητα.
Η ευαισθησία του σε θέματα υγείας, από τις αρχικές του σπουδές και από τον πατέρα του που ήταν γιατρός, τον έκανε να παραχωρήσει μέρος του σπιτιού τους προκειμένου να στεγαστεί το νοσοκομείο Μεσολογγίου, το οποίο λειτούργησε υπό τη διεύθυνση του Γερμανού αρχίατρου του Ελληνικού στρατού Ιωάννου Δανιήλ Έλστερ (Johann Daniel Elster).
Ως μέλος της Διευθύνουσας Επιτροπής εργάστηκε για την βελτίωση της πνευματικής καλλιέργειας των Μεσολογγιτών. Σε αυτόν οφείλεται η ιδέα για την ίδρυση Βιβλιοθήκης που θα τους βοηθούσε να αποκτήσουν μόρφωση και με αυτή να κερδίσουν τον νέο κόσμο που ο Μάγερ έβλεπε να έρχεται αμέσως μετά την απελευθέρωση της χώρας.
Μαζί με τον επίσκοπο Ρωγών Ιωσήφ, που προσέφερε σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο βοηθώντας τις χήρες και τα ορφανά, έλαβε μέτρα για την περίθαλψη των απόρων ξένων οικογενειών που είχαν καταφύγει στο Μεσολόγγι, πρόσφυγες από την Ήπειρο.
Η μεγάλη όμως επιθυμία του Μάγερ ήταν η δημιουργία μίας Ελληνικής εφημερίδας. Ονειρευόταν ότι μέσα από τα φύλλα της θα περνούσε η δημιουργική του έμπνευση και η ρωμαλέα του αγωνιστικότητα, η αξία της ελευθερίας, η διαφωτιστική του ορμή ενάντια στην απολυταρχία, η φιλελευθεροποίηση της κοινωνίας και η εγκαθίδρυση της αστικής τάξης στην εξουσία, δηλαδή θα γινόταν ο μετασχηματισμός της Ελληνικής κοινωνίας.
Όλη η προσπάθεια για το στήσιμο της εφημερίδας του ξεκίνησε τον Δεκέμβριο 1823. Ο Μάγερ και η σύζυγός του Αλτάνη παραχώρησαν το ισόγειο του σπιτιού τους για να τοποθετηθούν τα τυπογραφικά στοιχεία που είχε φέρει ο Άγγλος Συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοπ (Leicester Stanhope), εκπρόσωπος του φιλελληνικού κομιτάτου του Λονδίνου. Ο Λέστερ επέλεξε να κατέβει στην Ελλάδα διασχίζοντας την κεντρική Ευρώπη γιατί ήθελε να συναντηθεί με τους φιλελληνικούς ευρωπαϊκούς κύκλους επισημαίνοντάς τους ότι «Αυτό που θέλουμε εμείς είναι να δούμε την Ελλάδα, τον λαό της, το έδαφός της, το εμπόριό της και τον Τύπο της ελεύθερο, όπως ελεύθερες είναι οι σκέψεις των Ελλήνων»[5].
Για την εκτύπωση της εφημερίδας προσέφερε το ιδιόκτητο πιεστήριό του ο Θεσσαλονικιός Δημήτρης Μεσθενέας, ο οποίος ορίσθηκε και διευθυντής του Τυπογραφείου. Τυπογράφοι ορίστηκαν οι Ιωάννης Πεπονής και ο Χρήστος Ντάγλας και στη θέση του μεταφραστή ο Δημήτρης Παυλίδης από την Σιάτιστα. Όλοι τους άμισθοι! Το όνομα της εφημερίδας ήταν Ελληνικά Χρονικά.
Την οικονομική υποστήριξη της έκδοσης των Ελληνικών Χρονικών είχε αναλάβει η Φιλελληνική Επιτροπή του Λονδίνου και η Φιλελληνίδα Σοφί ντε Μαρμπουά-Λεμπρέν (Sophie de Marbois – Lebrun), η γνωστή Δούκισσα της Πλακεντίας, η οποία μάλιστα χρηματοδότησε εξ ολοκλήρου την δεύτερη έκδοσή τους. Η Δούκισσα, εκτός από χρηματοδότρια των Ελληνικών Χρονικών και συνεργάτιδα του Μάγερ, ήταν και ευεργέτιδα της Ελλάδος, όταν η χώρα απελευθερώθηκε και έκανε τα πρώτα βήματα για να συγκροτηθεί[6]. Φροντίζοντας για την μόρφωση των Ελληνίδων, ίδρυσε και συντηρούσε δύο παρθεναγωγεία: ένα στην Αίγινα (την πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας) και το άλλο στο Ναύπλιο (την δεύτερη πρωτεύουσα της Ελλάδας). Η Αθήνα ακολούθησε. Πρώτα έγινε Δήμος και έπειτα Πρωτεύουσα της Ελλάδας.
Με την έκδοση της εφημερίδας, το όνειρό του Μάγερ έγινε πραγματικότητα. Μαχητικός, χειμαρρώδης και ακατάβλητος, έγινε ο πρωτεργάτης της Ελληνικής δημοσιογραφίας και αρχισυντάκτης σε μία από τις πρώτες έντυπες Ελληνικές εφημερίδες, τα Ελληνικά Χρονικά. Την 1η Ιανουαρίου 1824 κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας του, μία εφημερίδα πολιτική αλλά ανεξάρτητη, που δεν ανήκε σε καμία πολιτική φατρία. Τον πρώτο χρόνο (1824) κυκλοφόρησαν συνολικά 106 φύλλα. Τον επόμενο χρόνο (1825) κυκλοφόρησαν 105 φύλλα και τον τρίτο χρόνο (1826) μόλις 15, λόγω της κατάληψης του Μεσολογγίου από τους Τούρκους και Αιγύπτιους.
Στο ίδιο τυπογραφείο του Μάγερ τυπωνόταν και η εφημερίδα Ελληνικός Τηλέγραφος (Telegrafo Greco) του Λόρδου Βύρωνα. Μεγάλος φιλέλληνας, ο Λόρδος Βύρων μέσα από την εφημερίδα του, πού κυκλοφορούσε σε 4 γλώσσες, προσπαθούσε να εμπνεύσει τον φιλελληνισμό των Ευρωπαίων στην Ιταλία, Αγγλία, Γερμανία και Γαλλία, προκειμένου να βοηθήσουν την ελληνική υπόθεση.
Οι σχέσεις του Μπάιρον με τον Μάγερ δεν ήταν καλές. Τον χαρακτήριζε ως «απερίσκεπτο» και φύσει «φιλοκατήγορο», ελαττώματα που δημιουργούσαν κακή διάθεση στους συντηρητικούς ευρωπαίους και στέκονταν εμπόδιο στην φιλελληνική προσπάθεια που και οι δύο τους επιχειρούσαν. Στην πραγματικότητα αυτό που υποκρύπτεται είναι ότι διίσταντο οι γνώμες τους για την πολιτική γλώσσα (diskurs) που θα υπηρετούσε καλύτερα τον κοινό τους σκοπό. Δηλαδή την κινητοποίηση συμμάχων και υποστηρικτών του αγώνα των Ελλήνων.
Χρόνια αργότερα, το 1885, ο Κωστής Παλαμάς στο ποίημά του Ο Βούλγαρος, από τη συλλογή του Τραγούδια της πατρίδας μου, τιμώντας εξ ίσου και τους δύο, δίνει με την πέννα του πολιτικό μήνυμα και γράφει:
Πρώτη η Αγγλία έτρεξε τον Μπάυρον να μάς φέρη
ολόφωτη ελπίδα
Και με τον Μάγιερ έστειλε κοντύλι και μαχαίρι
του Τέλλου η πατρίδα
θυμίζοντάς μας τον Γουλιέλμο Τέλλο για τον οποίο μιλήσαμε, αλλά και την συνεισφορά των δύο φιλελλήνων, του Λόρδου Βύρωνα και του Ιωάννη Ιάκωβου Μάγερ, στην υπόθεση της Ελλάδας.
Εκτός από τον Ελληνικό Τηλέγραφο του Λόρδου Βύρωνα, στο τυπογραφείο των Ελληνικών Χρονικών του Μάγερ τυπώθηκε το 1825 και ο Ύμνος στην Ελευθερία του Διονυσίου Σολωμού.
Ανάμεσα στον Μάγερ και στον Σολωμό οι σχέσεις ήταν φιλικές και υποστηρικτικές. Ήταν σχέσεις αλληλοεπηρεασμού με στόχο τις μεγάλες αξίες, σχέσεις που πιθανότατα συνέβαλαν στην απόφαση του Μάγερ να ιδρύσει την Αδελφότητα Φιλοδικαίων[7].
Το Μεσολόγγι, όπου ήταν εγκατεστημένος ο Μάγερ, βρίσκεται απέναντι από τα Ιόνια νησιά. Έτσι, τον Νοέμβριο 1825 κατάφερε να ταξιδέψει στην Ζάκυνθο και να συναντηθεί με τον Διονύσιο Σολωμό που ζούσε εκεί. Οι συζητήσεις που είχε μαζί του φαίνεται ότι συνέβαλαν στην απόφασή του για τη δημιουργία της Αδελφότητας των Φιλοδικαίων, την οποία ίδρυσε αμέσως μετά την επιστροφή του, με σκοπό την απόδοση αγάπης και δικαιοσύνης στο Μεσολόγγι. Άλλωστε και τα μέλη της Αδελφότητας όφειλαν να είναι άνδρες χρηστοήθεις και να αγαπούν ειλικρινά την πατρίδα και τα συμφέροντά της. Θεωρούνταν δε προς αλλήλους ως αδελφοί, χωρίς κάποια διάκριση αξιώματος ή πλούτου.
«Δεν αποβλέπομεν, κύριοι, να συστήσωμεν Κράτος επί Κράτους, αλλ΄αγωνιζόμεθα να καταστήσωμεν πλέον βεβαίαν και επίμονον την προς αλλήλους αγάπην, να καταρρίψωμεν εις τα βάθη της θαλάσσης τα αξιοθρήνητα πάθη, τα οποία προήγαγον τοσαύτας συμφοράς, να κατασταθώμεν πολίται ενάρετοι, αγαθοί Πατριώται και να αγαπώμεν τους νόμους και την Διοίκησιν» .
Αυτά διεμήνυε ο ιδρυτής των Φιλοδικαίων και ακολουθούσε πάντα η υπογραφή του με το όνομά του και τον χαρακτηρισμό «ο Πατριώτης» που ο ίδιος συνόδευε το όνομά του και που δηλώνει το ήθος του ανθρώπου:
Έχω την τιμή
Ο Πατριώτης Ι. Μάγερ
Ο Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ σκοτώθηκε, μαζί με την Αλτάνη, κατά την έξοδο του Μεσολογγίου, στις 9 προς 10 Απριλίου 1826, στις 2 το πρωί, ημέρα Σάββατο του Λαζάρου, ξημερώματα των Βαΐων. Έπεσε στο πεδίο τού καθήκοντος και της ιδεολογίας του πιστοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο την βαθιά του αίσθηση για το χρέος!
Δίπλα του έπεσε νεκρός και ο επιστήθιος φίλος και συνεργάτης του Δημήτριος Μεσθενέας. Λίγο πιο κάτω, νεκρός και ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ, ο εμψυχωτής των πολιορκημένων Μεσολογγιτών. Μαζί τους σκοτώθηκαν και πλήθος κατοίκων του Μεσολογγίου, καθώς και 120 εθελοντές από το χωριό της Ηπείρου Σαμαρίνα, που είχαν μπει στην εμπροσθοφυλακή. Η ηρωική θυσία των εθελοντών Σαμαριναίων υμνείται μάλιστα στο πασίγνωστο δημοτικό τραγούδι Παιδιά της Σαμαρίνας και τιμώνται με ειδικό μνημείο στο Μεσολόγγι.
Το τυπογραφείο βομβαρδίστηκε. Τα Ελληνικά Χρονικά, που μόλις είχαν κυκλοφορήσει το 15ο φύλλο τους για το έτος 1826, έπαψαν πλέον να κυκλοφορούν. Το προσωπικό ημερολόγιο που κρατούσε ο Μάγερ σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας χάθηκε και δεν βρέθηκε ποτέ.
Όλα τα άρθρα του Μάγερ που είχε δημοσιεύσει στα Ελληνικά Χρονικά αποτέλεσαν την πηγή και την έμπνευση του Μεσολογγίτη ποιητή και ακαδημαϊκού Γεωργίου Δροσίνη, ο οποίος έναν αιώνα αργότερα, το 1926, δημοσίευσε το έργο του Ημερολόγιο της Πολιορκίας του Μεσολογγίου, 1825/26. Στον Πρόλογο αυτού του «φανταστικού ντοκιμαντέρ», ο Δροσίνης γράφει: «Ευλογημένη ας είναι η Σαλώμη Μάγερ, το γένος Στάουμπ, που εζήτησε την διάζευξίν της από τον Μάγερ, και τρισευλογημένος ο Γερμανός πρύτανις του Πανεπιστημίου του Φρειβούργου, ο οποίος τον απέβαλεν. Αν δεν συνέβαιναν τα δυο αυτά, η Ελβετία θα είχε έναν περισσότερον αγαθόν οικογενειάρχην…. αλλά το Μεσολόγγι θα εστερείτο τον Πολύβιον της πολιορκίας του…».
Μαζί με τον Μάγερ , στην έξοδο σκοτώθηκαν σχεδόν όλοι οι φιλέλληνες που βρίσκονταν στο Μεσολόγγι και πολέμησαν εκεί. Οι Γερμανοί Dittmar (Ντίτμαρ), Stitjelberger (Στίτσελμπεργκερ), Lubchow (Λίμπχοβ), Klembe (Κλέμπε), Rosner (Ρόσνερ), ο Γάλλος Delaunay (Ντελονέ),ο Ιταλός Giacomuzzi (Τζιακομούτσι), και τόσοι άλλοι.
Ένα οριστικό ΤΕΛΟΣ γράφτηκε, αλλά το Μεσολόγγι έμεινε χαραγμένο με ανεξίτηλα γράμματα σε μία ξεχωριστή σελίδα της Ελληνικής ιστορίας, του απελευθερωτικού αγώνα, του φιλελληνικού ευρωπαϊκού κινήματος.
Η σύντομη ζωή του Μάγερ τελείωσε στα 28 του χρόνια. Σκοτώθηκε ένας Ελβετός φιλέλληνας, ένας Διαφωτιστής, πρωτοπόρος της Ελευθεροτυπίας και της Ελληνικής δημοσιογραφίας, ένας Πατριώτης και Διεθνιστής. Με πρωτοβουλία της Ένωσης Συντακτών στήθηκε στο Μεσολόγγι αναμνηστική στήλη στον τόπο που βρισκόταν το τυπογραφείο του Μάγερ, κι ένας δρόμος της πόλης φέρει τo όνομα του.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Τα στοιχεία για το βιογραφικό του Ιωάννη Ιάκωβου Μάγερ είναι από το βιβλίο : Ευαγγελάτος Γ. Χρήστος, Η ιστορία του Μεσολογγίου, σελ. 154-169.
[2] Percy Selley, Hellas, London 1822
[3] Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Ευεργετισμός και νεοελληνική πραγματικότητα, εκδόσεις economia, Αθήνα 2021, σελ. 85-89.
[4] Ευαγγελάτος Χρήστος, Η ιστορία του Μεσολογγίου, σελ. 160.
[5] Wikipedia ,Εφημ. Καθημερινή, Αριστείδης Χατζής «Μία συνάντηση στη Λωζάννη το 1823», 12-9-2021
[6] Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Ευεργετισμός και νεοελληνική πραγματικότητα, εκδόσεις economia (β΄εκδοση), Αθήνα 2021, σελ.39-89.
[7]Ανδρέας Σώκος, «Αδελφότης Φιλοδικαίων. Τα επακόλουθα της Ανακοινώσεως» Μεσολόγγι 1825-1826, σελ. 19 . Δήμος Ι.Π.Μεσολογγίου. Δημοτική Βιβλιοθήκη
