Margaret Thatcher
Ανέκδοτες Αναμνήσεις από τον Πόλεμο των Φώκλαντς
(Μέρος Β΄: Οι πολεμικές επιχειρήσεις)
Μας ταλαιπωρούσε μια σειρά από δύσκολα προβλήματα. Παραμέναμε απελπιστικά ανήσυχοι από την παρουσία του αεροπλανοφόρου, το οποίο έως τότε είχε εντοπιστεί δυο φορές στην ευρύτερη περιοχή και τις δυο φορές όμως έξω από τη Ζώνη Πλήρους Αποκλεισμού. Όπως και να είχε το ζήτημα, παρέμενε απειλή για τον στόλο μας και τον εν γένει ανεφοδιασμό μας από τη στιγμή που η ομάδα καταδρομικών, η οποία το συνόδευε, ήταν εξοπλισμένη με πυραύλους Exocet. Ήδη από τις 23 Απριλίου είχαμε προειδοποιήσει την Αργεντινή ότι οποιουδήποτε είδους κίνηση εκ μέρους των Αργεντινών πολεμικών πλοίων απειλούσε την αποστολή των Βρετανικών Δυνάμεων στο Νότιο Ατλαντικό θα εθεωρείτο εχθρική και θα τύγχανε ανάλογης αντιμετώπισης. Το αεροπλανοφόρο ήταν σε θέση να καλύψει μια απόσταση 500 μιλίων την ημέρα, τα δε αεροσκάφη του 500 επιπλέον. Κατόπιν τούτου, εκδώσαμε εντολή επίθεσης οπουδήποτε βρισκόταν σε γεωγραφικό μήκος 35 μοιρών νοτίως και 48 ανατολικώς και εκτός των [Αργεντινών] χωρικών υδάτων των 12 μιλίων. Μια επίθεση του είδους αυτού αποτελούσε αναφαίρετο δικαίωμα αυτοάμυνας ακριβώς έτσι όπως όριζε το Άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με το περιεχόμενο της διακοίνωσης της 23ης Απριλίου, δεν χρειαζόταν νέα προειδοποίηση. Οι Αρχηγοί των Επιτελείων είχαν επίσης αποφασίσει πως ήταν απαραίτητοι επιπλέον 3.000 έως 3.500 στρατιώτες. Εκείνες τις ημέρες είχαν επιλεγεί οι ακτές της απόβασης και θα είχαμε ανάγκη από πολλούς παραπάνω [στρατιώτες] από εκείνους που διαθέταμε επιτόπου για τις χερσαίες επιχειρήσεις. Το μόνο διαθέσιμο πλοίο ήταν το QEII [το υπερωκεάνιο Queen Elisabeth II].
Γνωρίζαμε επίσης ότι τα αεροδρόμιο του Πορτ Στάνλεϋ επρόκειτο να πληγεί από αέρος το ίδιο βράδυ [30 Απριλίου], στο ποσοστό που οι καιρικές συνθήκες το επέτρεπαν. Το απόγευμα έπρεπε να παραστώ σε μια μεγάλη πολιτική συγκέντρωση στην εκλογική περιφέρεια του Stephen Hastings.(…) Διανυκτερεύσαμε στο Milton – αυτή την ωραιότατη παλαιά κατοικία, η οποία ανήκει στη σύζυγο του Stephen. Την επομένη, την ώρα του πρωινού, δέχτηκα ένα τηλεφώνημα. Τα Vulcans είχαν βομβαρδίσει το Πορτ Στάνλεϋ. Δεν είχαν καταγραφεί απώλειες, αλλά απέμεναν πολλές ώρες ακόμα έως ότου επιστρέψουν στη Νήσο της Αναλήψεως. Δεν μπορούσα να αναγγείλω τίποτα στους οικοδεσπότες μου. Φύγαμε σύντομα – ακούγοντας συνεχώς το ραδιόφωνο του αυτοκινήτου καθ’ όλη τη διαδρομή μέχρι το Τσέκερς. Οποία ανακούφιση – 4 έως 5 ανεφοδιασμοί εν πτήσει και μια απίστευτα μακρά διαδρομή για το πλήρωμα. Επρόκειτο πράγματι για ένα μεγαλειώδες κατόρθωμα, έστω και αν αργότερα παρόμοια ανδραγαθήματα εθεωρούντο ως δεδομένα.
XM607 Falklands’ Most Daring Raid. (Operation Black Buck)
Την ίδια ημέρα [Σάββατο] η Αργεντινή αεροπορία επιτέθηκε κατά της δικής μας Δύναμης Κρούσης. (…) Υπήρξαν ζημιές, όχι πολλές όμως. Παρά ταύτα, η επίθεση υπήρξε σφοδρή με αποτέλεσμα να αναρωτιόμαστε κατά πόσο διαθέταμε επαρκή αεροπορική κάλυψη. Είχα ήδη κανονίσει άλλη μια συνεδρίαση στο Τσέκερς την Κυριακή. Όφειλαν να ληφθούν αποφάσεις. (…) Συναντηθήκαμε υπό τη σκιά της σφοδρής επίθεσης της προηγουμένης. Ο Ναύαρχος Fieldhouse μας είχε ενημερώσει πως ένα από τα υποβρύχιά μας παρακολουθούσε από κοντά το Belgrano, το οποίο συνοδευόταν από δυο καταδρομικά φέροντα πυραύλους Exocet. Δεν απείχε πολύ από τη Ζώνη Αποκλεισμού. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχαμε στη διάθεσή μας σχετικά με τις προθέσεις των Αργεντινών δεν υπήρχε αμφιβολία πως το πλοίο αποτελούσε μέγιστη απειλή. (…) Αποφασίσαμε ότι οι Βρετανικές Δυνάμεις έπρεπε να είναι έτοιμες να επιτεθούν εναντίον κάθε είδους Αργεντινού πολεμικού σκάφους με βάση όσα είχαμε συμφωνήσει την προηγούμενη ημέρα αναφορικά με το αεροπλανοφόρο. Έπειτα από το γεύμα συνεδριάσαμε εκ νέου και εγκρίναμε την αποστολή ενισχύσεων και του QEII στα Φώκλαντς. Από πολιτικής απόψεως οφείλαμε να αξιολογήσουμε τις νομικές συνέπειες σε περίπτωση που η Αργεντινή προχωρούσε σε κήρυξη πολέμου – πράγμα, το οποίο ουδέποτε έπραξε.
Την επομένη, Δευτέρα 3 Μαΐου, το υποβρύχιο τορπίλισε και βύθισε το Belgrano. Τα δυο καταδρομικά συνοδείας δεν επλήγησαν, καθυστέρησαν όμως να περισυλλέξουν τους επιζώντες του Belgrano. Γνωρίζαμε πως κτυπήθηκε. Χρειάστηκε ωστόσο να περάσουν αρκετές ώρες έως ότου πληροφορηθούμε ότι είχε βυθιστεί.
Margaret Thatcher on Nationwide questioned over the Belgrano, 24th May 1983
Την επομένη, το HMS Sheffield κτυπήθηκε από έναν πύραυλο Exocet. Οι φωτιές έκαιγαν μανιασμένα. Δεν μπόρεσαν να τεθούν υπό έλεγχο και το πλοίο εγκαταλείφθηκε. Ήταν δύσκολο να έχουμε ακριβή αριθμό όσων απώλεσαν τη ζωή τους και όσων είχαν τραυματιστεί, προς μεγάλη αγωνία των συγγενών αλλά και του καθενός στη Βρετανία. Η επιχείρηση διάσωσης και η μεταφορά επί του HMS Hermes για νοσοκομειακή περίθαλψη διεκπεραιώθηκε γενναία – αλλά είχαμε όλοι συγκλονιστεί από το μέγεθος της πυρκαγιάς καθώς και από το γεγονός ότι δεν καταφέραμε να την δαμάσουμε – υπήρξαν τόσα πολλά άτομα που υπέφεραν από σοβαρά εγκαύματα. Το Sheffield δεν είχε χρόνο προκειμένου να εκτρέψει το Exocet, την προσέγγιση του οποίου αντιλήφθηκε όταν ήταν πλέον πολύ αργά. Αρχικά πληροφορηθήκαμε πως οι απώλειες είχαν περιοριστεί στους 20 – αργότερα στους 40. Δεν ήμασταν εξοικειωμένοι με τον τρόπο ανακοίνωσης δυσάρεστων ειδήσεων. Θέλαμε να ενημερώσουμε πρώτα τους πλησιέστερους συγγενείς. Αλλά οι Αργεντινοί είχαν εκδώσει ανακοινώσεις, άλλες ορθές άλλες ψευδείς, προτού πληροφορηθούμε τα γεγονότα, με αποτέλεσμα σύζυγοι και οικογένειες να περάσουν αγωνιώδεις ημέρες και νύκτες. Την ίδια ημέρα χάσαμε επίσης και ένα Harrier. Άσχημο εικοσιτετράωρο πράγματι.
HMS Sheffield Hit by Exocet Missile
O Francis είχε επιστρέψει από την Ουάσινγκτον και τη Νέα Υόρκη. Ο Al Haig και ο Perez de Cuellar είχαν επιδοθεί σε ένα νέο γύρο διαπραγματεύσεων προκειμένου να συμπληρώσουν το κενό στην προσπάθειά τους να αποσπάσουν κατάπαυση πυρός. Φυσικά, υπό την δική μας οπτική αυτό δεν αρκούσε – άφηνε τα Φώκλαντς υπό Αργεντινή κατοχή. Η κατάπαυση πυρός έπρεπε να συνοδεύεται από απόσυρση. Πάνω απ όλα, έπρεπε να γίνουν σεβαστές οι επιθυμίες των κατοίκων. Έλαβα μήνυμα από τον Πρόεδρο Reagan, με το οποίο μας προέτρεπε να λάβουμε σοβαρά υπόψη κάποιες κοινές προτάσεις των ΗΠΑ και του Περού. Στο μεταξύ, ένα από τα υποβρύχιά μας είχε εντοπίσει το Veinticinco de Mayo αλλά είχε ανακύψει ένα νομικό ζήτημα κατά πόσο ήταν ή όχι εντός των χωρικών υδάτων. Βρισκόταν στο μέσο ενός κόλπου και το ερώτημα ήταν εάν ολόκληρος ο κόλπος ανήκε στα χωρικά ύδατα [της Αργεντινής] ή μόνο τα 12 μίλια από την ακτή αφήνοντας “απέξω” το κέντρο. Οφείλαμε να συμβουλευτούμε τον A.G. [Attorney General = Γενικό Εισαγγελέα] καθώς και άλλους ειδικούς νομικούς. Συγκάλεσα στο Κοινοβούλιο την OD [Overseas and Defence Policy Committee] Επιτροπή και συμφωνήσαμε πως [το αεροπλανοφόρο] βρισκόταν εκτός χωρικών υδάτων και πως το υποβρύχιο έπρεπε να επιτεθεί στο ποσοστό που ήταν δυνατό. Δυστυχώς μετακινήθηκε – πιστεύουμε με κατεύθυνση προς τον βορρά και την ακτή – και έκτοτε δεν καταφέραμε πλέον να το εντοπίσουμε. Ωστόσο, η αγωνία μας ως προς τη δυνητική ζημιά, την οποία ήταν σε θέση να επιφέρει, παρέμεινε στο ακέραιο.
Sink Argentina’s Carrier 1982 – The Secret British Falklands War Mission
Εν συνεχεία, η Επιτροπή και το Υπουργικό Συμβούλιο που συγκάλεσα σε κοινή συνεδρίαση, έπρεπε να αξιολογήσουν τις αμερικανοπερουβιανές προτάσεις. Ο Υπουργός Εξωτερικών τάχτηκε υπέρ της αποδοχής. Ήταν της άποψης πως θα απέβαινε επιζήμιο να τις απορρίψουμε, ειδικότερα υπό το πρίσμα του πολέμου στον Νότιο Ατλαντικό. (…) Προσωπικά δεν μου άρεσαν. Ούτε και στο Υπουργικό Συμβούλιο – όλοι, ωστόσο, συμφωνήσαμε πως έπρεπε να συνταχθεί κάποια απάντηση. Οι προτάσεις δεν ήταν αναλυτικές και άφηναν πολλά ζητήματα εκκρεμή. Θα μπορούσαμε να τις αποδεχθούμε, θέτοντας ξεκάθαρα τρεις προϋποθέσεις: η Νότια Γεωργία και οι υπόλοιπες κτήσεις θα παρέμεναν εκτός διακανονισμού, οποιαδήποτε προσωρινή διοίκηση θα έπρεπε να τυγχάνει της έγκρισης του εκτελεστικού και νομοθετικού Σώματος των κατοίκων [των Νήσων] και ότι οι μακροπρόθεσμες επιθυμίες τους επρόκειτο να γίνουν σεβαστές. Συμφωνήσαμε να ζητήσουμε από τον Haig να προωθήσει τις θέσεις μας [στο Περού]. Ο Francis ήταν επιφυλακτικός, όμως ολόκληρη η υπόλοιπη Κυβέρνηση ήταν κατηγορηματική. Η αλήθεια είναι πως κανείς από εμάς δεν επικροτούσε τις προτάσεις. Εάν όμως μπορούσαμε να τις καταστήσουμε μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα λογικές εξασφαλίζοντας την απόσυρση των Αργεντινών στρατευμάτων και την αποφυγή περαιτέρω απωλειών, τότε ήμασταν έτοιμοι να τις αποδεχτούμε. Η Αργεντινή ενδιαφερόταν περισσότερο για την ανάμειξη των Ηνωμένων Εθνών. Ο Perez de Cuellar είχε υποβάλει ορισμένες δικές του προτάσεις, οι οποίες δεν αποτελούσαν παρά μόνο ένα γενικό πλαίσιο. (…) Όπως ήταν αναμενόμενο, η Αργεντινή απέρριψε τις περουβιανές προτάσεις. Τουλάχιστον δεν ήμασταν εκτεθειμένοι στα μάτια της διεθνούς κοινότητας.
(…) Είχαμε όλοι μας απόλυτη συναίσθηση ότι πλησιάζαμε στην κρίσιμη στιγμή. Εάν επρόκειτο να αποβιβαστούμε και να ανακτήσουμε [τα Νησιά] έπρεπε να το πράξουμε κάπου μεταξύ 26 και 30 Μαΐου. Αποφασιστικοί παράγοντες ήταν ο καιρός και η κατάσταση των στρατευμάτων μας. Επομένως, οι διαπραγματεύσεις μέσω των Ηνωμένων Εθνών έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί εντός των επομένων 10 ημερών περίπου. (…) Εάν καρκινοβατούσαν, τότε οι Αρχηγοί των Επιτελείων συμφωνούσαν πως ήμασταν υποχρεωμένοι να προχωρήσουμε. (…) Εκείνο το Κυριακάτικο απόγευμα συζητήσαμε όλα αυτά τα ζητήματα καθώς και άλλα, στρατιωτικής φύσεως, τα οποία είχαν στο μεταξύ προκύψει. Αεροσκάφη της Αργεντινής πολιτικής αεροπορίας πετούσαν υπεράνω των γραμμών ανεφοδιασμού μας και δεν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία ότι διαβίβαζαν τα ευρήματά τους κατευθείαν στα υποβρύχια. Εάν καταρρίπταμε κάποιο πολιτικό αεροσκάφος ήταν βέβαιο πως θα επρόκειτο για Αργεντινό. Επιπρόσθετα, υπήρχε κίνδυνος η Νήσος της Αναλήψεως να υποστεί επιδρομή από κομάντος.
Εν τω μεταξύ, το πρόβλημα με τα ΜΜΕ συνεχιζόταν. Πολύς κόσμος (συμπεριλαμβανομένου και εμού) δεν εκτιμούσε την εν γένει συμπεριφορά ειδικότερα του BBC. Επρόκειτο για κάτι που με ενοχλούσε πολύ. Στις ανταποκρίσεις τους λειτουργούσαν ως ουδέτεροι μεταξύ Βρετανίας και Αργεντινής. Υπήρχαν στιγμές, όπου αισθανόμασταν πολύ ότι υποστήριζαν τον εχθρό με δημόσιες συζητήσεις με ειδικούς σχετικά με τα επικείμενα βήματα στον τομέα των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Το ίδιο ίσχυε εξίσου και με το ITV. Φυσικά, επρόκειτο για την πρώτη πολεμική αντιπαράθεση δίχως λογοκρισία. Τα ΜΜΕ και η Κυβέρνηση είχαν εκ διαμέτρου αντίθετο προσανατολισμό. Το κυρίαρχο δικό μας μέλημα ήταν η προστασία των δυνάμεών μας. Το δικό τους ήταν η είδηση. Η θέση μας δυσχέραινε και από το γεγονός ότι διαθέταμε περιορισμένες δορυφορικές επικοινωνίες. Όλες οι φωτογραφίες στέλνονταν με πλοία στη Νήσο της Αναλήψεως, από όπου διεκπεραιώνονταν αεροπορικά.
(…) Για μια ακόμη φορά είχαμε μια κρίσιμη Κυριακάτικη συνάντηση στο Τσέκερς. (…) Εξετάσαμε κάθε σημείο αναλυτικά. (…) Διαθέταμε πλήρη συνταγματική κάλυψη από τα Ηνωμένα Έθνη και από το Δίκαιο σχετικά με την μελλοντική διοίκηση των Φώκλαντς. Σκληρύναμε τους όρους μας με στόχο να προφυλάξουμε την μεταβατική περίοδο με χρήση του Άρθρου 73 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών για την εφαρμογή της αυτοδιάθεσης. (…) Συμφωνήσαμε πως ο Anthony Parsons [Μόνιμος αντιπρόσωπος στα Ηνωμένα Έθνη] θα παρουσίαζε το κείμενο ως την τελική μας διαπραγματευτική θέση, ζητώντας του να το προωθήσει στους Αργεντινούς. Αναμέναμε απάντηση έως την Τετάρτη το απόγευμα. Σε αντίθετη περίπτωση, ο Francis εισηγήθηκε να δημοσιεύσουμε το κείμενο. Η ιδέα ήταν καλή, και αυτό ακριβώς πράξαμε έτσι όπως εξελίχθηκαν τελικά τα πράγματα.
Το πρωί της Τρίτης 18 [Μαΐου] είχαμε συνεδρίαση της Επιτροπής με πλήρη σύνθεση, συμπεριλαμβανομένων των Αρχηγών των Επιτελείων. Μας απασχολούσαν οι σοβαρές αποφάσεις που μας περίμεναν μπροστά μας – έπρεπε να αποφασίσουμε κατά πόσο θα προχωρούσαμε με την απόβαση, για την οποία τόσο πολύ είχαμε συζητήσει την προηγούμενη εβδομάδα. Μας απασχολούσε το άγνωστο και το δυσβάστακτο βάρος, γνώριζα πως έπρεπε να ρωτήσω τον καθένα από τους Αρχηγούς να καταθέσει τη γνώμη και την εκτίμησή του. Η δυνατότητα ειρηνικής επίλυσης ίσχυε ακόμα, αλλά εξέπνεε αργά το απόγευμα της επομένης. Έπρεπε να είμαστε προετοιμασμένοι για παν ενδεχόμενο. Ο καθένας προέβη σε σφαιρική αξιολόγηση της κατάστασης. Τίποτα δεν αφέθηκε στην τύχη – θα ήμασταν ευάλωτοι τη στιγμή της απόβασης, η κάλυψη από αέρος δεν θα ήταν επαρκής, τα πλοία θα ήταν σε σχηματισμό και οι θέσεις τους γνωστές – δεν είχαμε εξουδετερώσει όλα τα πλοία και τα αεροσκάφη που υπολογίζαμε πριν από την έναρξη της απόβασης, δεν γνωρίζαμε σε ποιο σημείο ακριβώς βρίσκονταν τα υποβρύχιά τους. Εάν όμως καθυστερούσαμε κι άλλο, θα καταγράφαμε βαρύτερες απώλειες. Πράγματι, υπό τη δική μας οπτική όσο πιο γρήγορα λάμβανε χώρα η απόβαση, τόσο θα ήταν καλύτερες οι συνθήκες για τα στρατεύματά μας. Οι αποφάσεις, τις οποίες λάβαμε, ήταν οι σωστές. Διαθέταμε εξαιρετικές εμπόλεμες δυνάμεις, οι δε Αρχηγοί είχαν απόλυτη εμπιστοσύνη στα σχέδια, τα οποία είχε εκπονήσει ο Διοικητής της Δύναμης Κρούσης. Κανένας τους δεν μπορούσε να εκτιμήσει το ύψος των απωλειών, επρόκειτο για κάτι το αδύνατο. Είχαν όμως συναίσθηση πως αν κάναμε πίσω, το στρατιωτικό κύρος της Βρετανίας θα δεχόταν θανάσιμο πλήγμα. Τα πλεονεκτήματα υπερτερούσαν, κατά την άποψή τους, των κινδύνων. Οι αποβάσεις έπρεπε να ξεκινήσουν τη νύκτα, όπως προέβλεπαν τα σχέδια. Όλοι οι κανόνες εμπλοκής είχαν ήδη γίνει αποδεκτοί από την προηγούμενη ημέρα. (…) Εγκρίναμε άπαντες την απόβαση με γνώμονα το σχέδιο του Διοικητή της Δύναμης. Μπορούσαμε να την αναστείλουμε έως αργά την Πέμπτη, γεγονός το οποίο μας διευκόλυνε αφάνταστα προσφέροντάς μας τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε κάθε είδους απάντηση στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων και να συζητήσουμε, να ματαιώσουμε ή να επαναβεβαιώσουμε έπειτα από τη συνεδρίαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου το πρωί της Πέμπτης. Από εκεί και έπειτα, το χρονοδιάγραμμα ανήκε στις αρμοδιότητες του Δοικητή της Δύναμης.
(…) Την Τετάρτη, τα Ηνωμένα Έθνη μας προώθησαν το κείμενο της απάντησης της Αργεντινής στις προτάσεις μας. Ήταν απορριπτικό. Σε μια ύστατη προσπάθεια να αποφευχθεί το ναυάγιο, ο ΓΓ [Perez de Cuellar] υπέβαλε προς τις δυο πλευρές ένα υπόμνημα με δικές του προτάσεις. Το πρωί της Πέμπτης, η Επιτροπή συνήλθε λίγο πριν από το Υπουργικό Συμβούλιο. Η έγκριση για την απόβαση παρέμενε σε ισχύ εν αναμονή της υλοποίησης έπειτα από Κυβερνητική εντολή. Όμως, για μια φορά ακόμα ο ΥΕ [Υπουργός Εξωτερικών] υποστήριξε πως το υπόμνημα του ΓΓ περιείχε ουσιαστικές ομοιότητες με τις δικές μας προτάσεις και πως, κατόπιν τούτου, η διεθνής κοινότητα δεν θα μπορούσε να κατανοήσει την προσφυγή μας σε στρατιωτικά μέσα. Στην πραγματικότητα, οι προτάσεις του ΓΓ ήταν ατελείς και αόριστες, ικανές να μας ξαναφέρουν πίσω στην αρχή. (…) Κατέστησα σαφές ότι δεν υπήρχε περίπτωση να καθυστερήσει κι άλλο το στρατιωτικό χρονοδιάγραμμα. Θα ήταν ολέθριο για τα στρατεύματά μας. Εάν το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες, η απόβαση θα λάμβανε χώρα. Τόσο η Επιτροπή όσο, αργότερα, και το Υπουργικό Συμβούλιο συμφώνησαν.(…) Την ίδια ημέρα [Πέμπτη] ο ΓΓ, μη έχοντας λάβει κάποια απάντηση από τους Αργεντινούς δήλωσε πως οι ειρηνευτικές προσπάθειές του είχαν φτάσει στο τέλος τους. Η συζήτηση στο Κοινοβούλιο εξελίχτηκε καλά. Περιμέναμε τα νέα για τον καιρό. Είχαμε μπροστά μας μια αγωνιώδη ημέρα και νύκτα.
(…) Ο John Nott ήρθε στον αρ. 10 με πλήρη στοιχεία. Η Βρετανική σημαία κυμάτιζε στον κόλπο Σαν Κάρλος. Είχαμε επιστρέψει στα Φώκλαντς. Η απόβαση είχε πραγματοποιηθεί δίχως ούτε μια απώλεια. Είχε όμως ξημερώσει και αναμέναμε επίθεση από αέρος. Το πως κατάφερε να γλυτώσει το [μεταγωγικό] Canberra, ήταν θαύμα. Το αποσύραμε από την περιοχή την επόμενη νύκτα. Είχαμε εισέλθει σε ανώτερο στάδιο εμπλοκής. Η θέση των πλοίων μας ήταν γνωστή, το δε σύνολο της αεροπορικής κάλυψης προερχόταν από τα αεροπλανοφόρα Hermes και Invincible, τα οποία ναυλοχούσαν σε μεγάλη απόσταση για λόγους ασφαλείας. Το HMS Antelope κτυπήθηκε σοβαρά. Ακολούθησε το HMS Ardent. Οι απώλειες ήταν μικρότερες του αναμενόμενου χάρη στη γενναία επιχείρηση διάσωσης. Πολλά εχθρικά αεροπλάνα καταρρίφθηκαν, αλλά πολλά περισσότερα επρόκειτο να κάνουν την εμφάνισή τους. Η Τρίτη 24 και η Τετάρτη 25 Μαΐου αποδείχτηκαν εξαιρετικά δύσκολες ημέρες.
Εργαζόμουν στο γραφείο μου στο Κοινοβούλιο, όταν μπήκε ο John Nott για να μου ανακοινώσει πως το HMS Coventry είχε πέσει θύμα επίθεσης από ένα κύμα αεροσκαφών. Έξι, ίσως και παραπάνω, το βομβάρδισαν και είχε αρχίσει να βυθίζεται. (…) Η απώλεια ανακοινώθηκε την επομένη. Όταν αργότερα πήγα να πληροφορηθώ νεότερα για το Coventry, ο υπάλληλος υπηρεσίας μου είπε πως το Atlantic Conveyor είχε πληγεί από πυραύλους Exocet, φλεγόταν και είχε δοθεί διαταγή να εγκαταλειφθεί. Πόσες ακόμη τραγωδίες θα ακολουθούσαν; Πόσες ακόμη απώλειες θα μπορούσαμε να αντέξουμε; Επίσης, γνώριζα ότι επί του Atlantic Conveyor υπήρχαν 19 Harriers. Επρόκειτο για ενισχύσεις, τις οποίες είχαμε απελπιστικά ανάγκη. Άραγε είχαν παραμείνει εκεί; Εάν ναι, τότε τις είχαμε χάσει. Μπορούσαμε να συνεχίσουμε; Το πλοίο μετέφερε και ελικόπτερα, απαραίτητα για τον ανεφοδιασμό των πεζοπόρων μονάδων, οι οποίες επρόκειτο να αναπτυχθούν από το Σαν Κάρλος προς την ενδοχώρα. Προκειμένου να συμπληρωθεί το όλο σκηνικό κυκλοφορούσαν φήμες, σύμφωνα με τις οποίες είχε πληγεί και υποστεί ζημιές το HMS Invincible. Αναμφίβολα επρόκειτο για το χειρότερο βράδυ του πολέμου. Και κάπου ανατολικά των Φώκλαντς έπλεε το QEII μεταφέροντας 3.000 άνδρες.
Νωρίς το επόμενο πρωί περίμενα για νέα. Αξιοθαύμαστη επιχείρηση διάσωσης των πληρωμάτων του Coventry και του Atlantic Conveyor αν και, όπως ανακαλύψαμε, ο εξαιρετικός κυβερνήτης του είχε απωλέσει τη ζωή του. Ευτυχώς, τα 19 Harriers είχαν προλάβει να απογειωθούν και να αναζητήσουν καταφύγιο επί των Hermes και Invinvible (μια αίσθηση ανακούφισης με πλημμύρισε – δεν είχαμε πληγεί θανάσιμα). Είχαμε χάσει 8 ελικόπτερα, αλλά οι υπεύθυνοι με διαβεβαίωσαν πως είχαν προβλέψει εναλλακτικές λύσεις. Όμως, οι επίλεκτες δυνάμεις ήταν υποχρεωμένες να διασχίσουν τα Φώκλαντς πεζή. Είχαμε επίσης χάσει 4.500 χειμερινές σκηνές εκστρατείας, πολλές από τις οποίες προορίζονταν για τη στέγαση αιχμαλώτων πολέμου. Τέλος, οι φήμες περί επιδρομής κατά του Invincible αποδείχτηκαν παντελώς ανακριβείς. Είχαμε γευτεί τις οδύνες του πολέμου, οφείλαμε ωστόσο να συνεχίσουμε, προκειμένου να εκπληρώσουμε την αποστολή μας.
Είχαν περάσει αρκετές ημέρες έπειτα από την απόβαση. Στην τηλεόραση διεξάγονταν συζητήσεις κατά πόσο το επόμενο πλήγμα θα καταφερόταν κατά του Πορτ Στάνλεϋ διαμέσου του Ντάρβιν ή του Τηλ Ινλετ. Όλους μας απασχολούσε το γεγονός ότι παρατηρείτο μικρή δραστηριότητα έξω από το προγεφύρωμα. Γνωρίζαμε πως η όποια απόφαση ήταν της δικαιοδοσίας του τοπικού διοικητή σε συνδυασμό με τα αποθέματα σε εφόδια, τον καιρό, τις αναγνωριστικές επιχειρήσεις και την κρίση του. Ο στρατηγός Moore δεν είχε ακόμη αποβιβαστεί στο Σαν Κάρλος.
Ένα άλλο ζήτημα, το οποίο μας προβλημάτιζε σοβαρά, ήταν το γεγονός των απωλειών στη θάλασσα και το ότι το ναυτικό της Αργεντινής είχε αποσυρθεί εντός των 12 μιλίων των χωρικών υδάτων. Καθώς δυο από τα δικά μας πλοία είχαν βυθιστεί εντός των δικών μας χωρικών υδάτων [Φώκλαντς] ζητήσαμε γνωμοδότηση του Γενικού Εισαγγελέα κατά πόσο μπορούσαμε να βυθίσουμε τα δικά τους πλοία εντός των δικών τους χωρικών υδάτων. Υπήρχαν σημεία πλησίον των ακτών [της Αργεντινής] όπου το βάθος επέτρεπε στα υποβρύχια να επιχειρήσουν. Ωστόσο, ο Γενικός Εισαγγελέας απάντησε κατ’ επανάληψη αρνητικά. Μόνο εφόσον εγκατέλειπαν τα χωρικά ύδατα με κατεύθυνση τα Φώκλαντς και μόνο τότε. Οι διοικητές των υποβρυχίων πηγαινοέρχονταν ιδιαίτερα απογοητευμένοι κατά μήκος της οροθετικής γραμμής. Γνωρίζαμε δε ότι το ναυτικό τους ήταν σε θέση να προβεί σε μια αιφνιδιαστική κίνηση – με κίνδυνο να μην μπορέσουμε να τους εντοπίσουμε εγκαίρως ώστε να αποφύγουμε τη ζημιά που ήταν ικανοί να προκαλέσουν.
(…) Περί το τέλος της εβδομάδος, το Ντάρβιν και το Γκους Γκρήν έπεσαν στα χέρια μας. Επρόκειτο για μια σκληρή και οδυνηρή μάχη. Οι θέσεις των αντιπάλων ήταν καλά οχυρωμένες και οργανωμένες. Οι επίλεκτες δυνάμεις μας [2° Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών] χρειάσθηκε να διασχίσουν έναν στενό ισθμό κάτω από ισχυρά πυρά. Κάποια στιγμή φάνταζε αδύνατη η διάσπαση του μετώπου. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, ο “H” [συνταγματάρχης H. Jones] προέβη στην περίφημη γεμάτη ανδρεία προέλασή του. Έχασε τη ζωή του, αλλά η γενναιότητα, την οποία επέδειξε, υπήρξε το κομβικό σημείο της μάχης. Τον αντικατέστησε ο υποδιοικητής του [ταγματάρχης Chris Keeble], εξασφαλίζοντας την παράδοση του εχθρού. Τα πράγματα δεν ήταν εύκολα γι αυτόν. Κάποια στιγμή υψώθηκε από τα αργεντίνικα χαρακώματα λευκή σημαία. Όταν δυο στρατιώτες μας πλησίασαν ανταποκρινόμενοι – πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν. Τελικά, ο διοικητής μας έστειλε μπροστά δυο Αργεντινούς αιχμαλώτους μεταφέροντας μήνυμα παράδοσης, λέγοντας πως θα αποδίδονταν τιμές όπλων, αλλά ότι [οι Αργεντινοί] έπρεπε να παραδοθούν. Κι έτσι συνέβη (…).
(…) Στην αρχή εκείνης της εβδομάδας είχαμε ακόμα μια σπαρακτική απώλεια. Ο στρατηγός Moore είχε στείλει τα μεταγωγικά Sir Tristram και Sir Galahad γεμάτα άνδρες, εφόδια και πυρομαχικά στο Μπλαφ Κόουβ και στο Φιτζρόϋ. Υπό ομαλές συνθήκες η μεταφορά θα είχε πραγματοποιηθεί με ελικόπτερα αλλά ο καιρός δεν ήταν όσο καλός χρειαζόταν προκειμένου να συγκεντρωθεί εγκαίρως ικανοποιητική ποσότητα αποθεμάτων. Τα πλοία είχαν φτάσει στο Φιτζρόϋ και εκφόρτωναν τη συστοιχία αντιαεροπορικού πυροβολικού Rapier προκειμένου να προστατευτούν από εχθρική επιδρομή από αέρος. Τα σύννεφα διαλύθηκαν και εκδηλώθηκε ξαφνική αεροπορική επίθεση, η οποία κατάφερε σοβαρό πλήγμα σε βάρος του Sir Galahad προκαλώντας μεγάλες απώλειες και τρομερές πυρκαγιές και εγκαύματα.(…) Ο στρατηγός Moore ήταν συγκλονισμένος. (…) Για μια ακόμη φορά ήμασταν αντιμέτωποι με δύσκολες αποφάσεις σχετικά με τη δημοσιοποίηση των απωλειών. Κυκλοφορούσαν φήμες για τεράστιους αριθμούς – πολλές εκατοντάδες – οι οποίες διαδόθηκαν αστραπιαία, με αποτέλεσμα οι συγγενείς να ανησυχούν δικαιολογημένα. Αναγκαστήκαμε να καθυστερήσουμε την δημοσιοποίηση για αρκετές ημέρες. Γνωρίζαμε από πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών πως οι Αργεντινοί εκτιμούσαν ότι οι απώλειες ήταν πολύ μεγαλύτερες από εκείνες στην πραγματικότητα και πως το κτύπημα θα καθυστερούσε την προέλασή μας προς το Πορτ Στάνλεϋ. Παρ’ όλες τις κριτικές που ακούσαμε, αρνηθήκαμε να αποκαλύψουμε τα πραγματικά μεγέθη, αλλά ενημερώσαμε όσο πιο γρήγορα γινόταν τους οικείους. Γνωρίζαμε επίσης πως η επίθεση κατά του όρους Λάνγκντον, των Διδύμων Αδελφών και της κορυφογραμμής Ουάιρλες επρόκειτο να εκδηλωθεί τη νύκτα της Παρασκευής και το στοιχείο του αιφνιδιασμού ήταν απαραίτητο.
Το βράδυ της Παρασκευής (11 Ιουνίου) είχε φτάσει. Νωρίς το πρωινό του Σαββάτου, ο αξιωματικός υπηρεσίας ανέβηκε στο διαμέρισμά μου προσκομίζοντας ένα σημείωμα. Σχεδόν το άρπαξα από τα χέρια του νομίζοντας πως η επίθεση είχε ξεκινήσει. Δυστυχώς επρόκειτο για επιπλέον δυσάρεστες ειδήσεις. Το HMS Glamorgan είχε βάλει κατά των Αργεντινών θέσεων στο Πορτ Στάνλεϋ καθώς και κατά των λόφων προτού ξεσπάσει η μάχη. Είχαμε κανονίσει πως ο Καθεδρικός Ναός της πόλης θα λειτουργούσε ως καταφύγιο, αλλά δεν μετέβησαν όλοι εκεί. Τρεις πολίτες έχασαν τη ζωή τους. Το Glamorgan κτυπήθηκε από πύραυλο εδάφους Exocet και φλεγόταν. Απομακρύνθηκε από το πεδίο της μάχης με ταχύτητα 12 κόμβων. Υπήρχαν απώλειες – ακόμα και ορισμένοι νεκροί. Είναι αδύνατο να περιγράψει κανείς τα συναισθήματα που νοιώθει σε τέτοιες στιγμές. Διαφέρουν από οτιδήποτε άλλο. Σε αγώνες για την ελευθερία – χάνουμε τους καλύτερους και τους πιο γενναίους. Πόσο άδικο και σπαρακτικό. (…) Προστατευμένη και ασφαλής στον αρ.10 αισθανόμουν ενοχές.
Την ημέρα εκείνη (Σάββατο) η Ανακτορική Φρουρά παρέλασε για να τιμήσει τα γενέθλια της Βασίλισσας. (…) Ο John Nott κατέφτασε λίγο προτού καθίσουμε στην εξέδρα. Έφερνε νέα; Τίποτα – πέραν των όσων γνώριζα ήδη. Πίστευε πάντως ότι θα είχαμε πληροφορηθεί πιθανή αναστολή της επίθεσης. Ο Rex Hunt [Κυβερνήτης των Φώκλαντς] βρισκόταν κοντά μας, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του – όλοι αδημονούσαμε για νέα. Μετά το πέρας της τελετής επιστρέψαμε όσο ταχύτερα γινόταν εν αναμονή ειδήσεων. (…) Λίγο πριν τις 13.00 μάθαμε πως όλοι οι αντικειμενικοί στόχοι είχαν εκπληρωθεί, αλλά είχε δοθεί σκληρή μάχη για των έλεγχο των Διδύμων Αδελφών. (…) Τα νεότερα για το Glamorgan ήταν αισιόδοξα. Οι φωτιές είχαν τεθεί υπό έλεγχο και έπλεε με ταχύτητα 20 κόμβων.
Η επόμενη κίνηση εναπόκεινταν στους Σκωτσέζους Φρουρούς [Scots Guards] – στο Τάμπλενταουν, κατόπιν δε στους Γκούρκας [Gurkhas] – στον λόφο Σάπερ, τελευταίο λόφο πριν από το Πορτ Στάνλεϋ. Η Επιτροπή συνήλθε το πρωί της Δευτέρας 14 Ιουνίου – πολύ νωρίς για νέα πέραν της είδησης πως η μάχη βρισκόταν σε εξέλιξη. Μάλιστα ήταν ιδιαίτερα σκληρή – όσο σκληρά το διαπίστωσα όταν, κοντά επτά μήνες αργότερα, επισκέφτηκα και περπάτησα στο πεδίο της μάχης νωρίς το πρωί υπό βροχή και αέρα. Η όλη περιοχή καλύπτεται από βραχώδεις προεξοχές, οι οποίες αποτελούν από μόνες τους φυσικές οχυρώσεις. Εγώ την επισκέφτηκα υπό το φως της ημέρας. Είχε καταληφθεί μέσα στη νύκτα με συνεχές χιονόνερο και χιόνι. Ένα αξιοθαύμαστο κατόρθωμα. Για ακόμα μια φορά, σε μια κρίσιμη καμπή της μάχης, το μέλλον βρισκόταν σε άμεση εξάρτηση από το θάρρος και την επαγγελματικότητα του επικεφαλής αξιωματικού.
Εκείνο που ακολούθησε αργότερα την ίδια ημέρα μοιάζει με θαύμα. Οι Αργεντινοί υποχώρησαν όχι μόνο από το Τάμπλενταουν, αλλά και από τον λόφο Σάπερ. Εγκατέλειψαν τα όπλα τους και εντοπίστηκαν να κατευθύνονται προς το Πορτ Στάνλεϋ διασχίζοντας τα ναρκοπέδια, τα οποία είχαν οι ίδιοι εγκαταστήσει. Οι δικοί μας τους ακολούθησαν και ο συνταγματάρχης Rose αναζήτησε τον στρατηγό Menéndez [στρατιωτικό διοικητή των Φώκλαντς] με αντικείμενο την παράδοση άνευ όρων των Δυτικών και Ανατολικών Φώκλαντς. Λάβαμε νέα. Η λευκή σημαία κυμάτιζε πάνω από το Πορτ Στάνλεϋ. Δεν τολμήσαμε να ελπίζουμε τόσο νωρίς. Συνέταξα μια σύντομη ανακοίνωση για το Κοινοβούλιο. Στις 10.00 π.μ., τη στιγμή, κατά την οποία είχα τον λόγο, πληροφορηθήκαμε ότι ο Στρατηγός Moore είχε μεταβεί στο Κυβερνείο και διαπραγματευόταν με τον Menéndez. Οι βουλευτές ξέσπασαν σε επευφημίες, η Ντάουνινγκ Στρητ είχε γεμίσει από κόσμο, κυρίως νέους. Η δική τους γενιά ήταν εκείνη, η οποία τα είχε καταφέρει.
Καθώς έπεφτα για ύπνο πολύ αργά εκείνη τη νύκτα, αισθάνθηκα απαλλαγμένη από ένα τεράστιο βάρος. Οι υπόλοιπες έγνοιες για το μέλλον ήταν ασύγκριτα μικρότερες σε σχέση με εκείνες περί ζωής και θανάτου που μας βασάνιζαν αδιάκοπα επί έντεκα ολόκληρες εβδομάδες. Επρόκειτο για ένα θαύμα, η πραγμάτωση του οποίου οφειλόταν σε απλούς άνδρες και γυναίκες με εξαιρετικές αρετές. Για πάντα φωτεινά παραδείγματα, για πάντα γενναίοι, για πάντα αθάνατοι στις μνήμες μας. (…)
Margaret Thatcher’s victory in the Falklands
Μετάφραση από το πρωτότυπο: Γιάννης Μουρέλος
