Τα σταυρόλεξα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Δίαυλος διαρροής απόρρητων πληροφοριών;

Τα σταυρόλεξα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Δίαυλος διαρροής απόρρητων πληροφοριών;

 

Υπάρχουν στιγμές στην Ιστορία, όπου η επικάλυψη δυο γεγονότων χαρακτηρίζεται ως σύμπτωση, δηλαδή τυχαία συνύπαρξη δίχως να υπάρχει κανένα απολύτως στοιχείο που να τα συνδέει μεταξύ τους. Ωστόσο, η κάθε σύμπτωση οφείλει να συνοδεύεται και από μια πειστική εξήγηση. Από την άλλη πλευρά, είναι δυνατή μια αλληλουχία “συμπτώσεων” γύρω από το ίδιο αντικείμενο; Σε μια τέτοια περίπτωση, από πότε παύει κανείς να κάνει λόγο περί συμπτώσεων και αρχίζει να διερευνά μια πραγματικότητα με στόχο την επαλήθευση εύλογων υποψιών;

Στις 18 Αυγούστου 1942, στη σχετική στήλη της εφημερίδας Daily Telegraph, δημοσιεύθηκε ένα σταυρόλεξο. Το όνομα Dieppe (Διέππη) ήταν η απάντηση στην ερώτηση: “Λιμάνι της Γαλλίας”. Τίποτα το επιλήψιμο έως εδώ. Άλλωστε, η επίλυση σταυρόλεξων ανέκαθεν αποτελούσε αγαπημένη συνήθεια των αναγνωστών και κοινή πρακτική των ημερησίων εφημερίδων. Η δε συγκεκριμένη ερώτηση φάνταζε τη στιγμή εκείνη ως απόλυτα αθώα και ανώδυνη. Το περίεργο στην όλη υπόθεση είναι πως το συγκεκριμένο σταυρόλεξο, το οποίο είχε συνταχθεί την προηγούμενη, μόλις, ημέρα, κυκλοφόρησε την άμεση παραμονή της επιχείρησης Jubilee, δηλαδή της συμμαχικής επιδρομής σε βάρος της Διέππης.

Η παραπάνω επιχείρηση εξαπολύθηκε στις 19 Αυγούστου και εξελίχθηκε σε πανωλεθρία για τους επιτιθέμενους. Συγκέντρωνε όλα τα διακριτικά γνωρίσματα μιας επιχείρησης αυτοκτονίας, καθώς σχεδιάστηκε πρόχειρα, ανεύθυνα και με ασαφή στρατηγικό στόχο. Εκ των πραγμάτων η κατά μέτωπο επίθεση με ισχύ μιας μεραρχίας του καναδικού στρατού, πλαισιωμένης από Βρετανούς δολιοφθορείς, σε βάρος των πανίσχυρων παράκτιων αμυντικών υποδομών, τις οποίες είχαν επιμελώς κατασκευάσει οι Γερμανοί στην αντίπερα όχθη της Μάγχης, δεν προδιέγραφε τίποτα το αισιόδοξο. Η επικρατέστερη άποψη συνηγορεί υπέρ μιας εφήμερης επιχείρησης, με στόχο την εξουδετέρωση συγκεκριμένων οχυρωματικών έργων, λιμενικών υποδομών και στρατηγικής σημασίας κτηριακών εγκαταστάσεων. Πάνω απ’ όλα, ωστόσο, η επιδρομή κατά της Διέππης δεν ήταν τίποτε άλλο από μια διερεύνηση του βαθμού ετοιμότητας αντίστασης του εχθρού. Εν μέρει δε και ένα μήνυμα προς τη Μόσχα, που την ίδια ακριβώς στιγμή ασκούσε αφόρητη πίεση για τη διάνοιξη ενός δευτέρου μετώπου, τη φορά αυτή στη δυτική Ευρώπη. Όπως και να έχει το ζήτημα, μέσα σε λιγότερο από δέκα ώρες, το συμμαχικό αποβατικό σώμα αναγκάστηκε να εκκενώσει τις ακτές της απόβασης, έχοντας καταγράψει 910 νεκρούς, 4.465 τραυματίες και 1.949 αιχμαλώτους. Σε αυτούς πρέπει να προσθέσει κανείς άλλους 500 νεκρούς και τραυματίες μεταξύ των χειριστών των αποβατικών σκαφών. Η RAF έχασε 100 περίπου αεροσκάφη, πολλοί από τους χειριστές των οποίων απώλεσαν τη ζωή τους. Η ισχύς του αποβατικού σώματος τη στιγμή της έναρξης της επιδρομής ήταν 10.500 περίπου άνδρες, 237 σκάφη (συμπεριλαμβανομένων των αποβατικών) και ισχυρή αεροπορική στήριξη. Μεγάλο μέρος του υλικού έπεσε στα χέρια των Γερμανών. Καθ’ όλη τη διάρκεια της επιχείρησης, ήταν εμφανές ότι οι τελευταίοι ουδόλως αιφνιδιάστηκαν, αφήνοντας να εννοηθεί πως είχαν προλάβει να οργανωθούν κατάλληλα προκειμένου να αποκρούσουν τους εισβολείς κατά μήκος της ακτογραμμής. Άραγε, είχαν καταφέρει να οργανωθούν χάρη στο επίμαχο σταυρόλεξο; Λίγο δύσκολο να το αποδεχθεί κανείς, δεδομένου του στενού χρονικού περιθωρίου (ανάμεσα στη δημοσίευση του σταυρόλεξου και την έναρξη της επιχείρησης Jubilee δεν είχαν μεσολαβήσει παρά λίγες μόνο ώρες). Ωστόσο, η πληροφορία θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει επιβεβαίωση της τελευταίας στιγμής ως προς την επιλογή των ακτών της απόβασης.

Υποθέτοντας ότι μέσω του σταυρόλεξου είχαν διαρρεύσει απόρρητες πληροφορίες με αποδέκτες τους Γερμανούς, το War Office διερεύνησε άμεσα την όλη υπόθεση προς αυτή την κατεύθυνση προτού καταλήξει στο συμπέρασμα πως επρόκειτο για ασυνήθιστη σύμπτωση.

Τα πράγματα θα είχαν παραμείνει έτσι, εάν τις παραμονές της απόβασης των Συμμάχων στη Νορμανδία (6 Ιουνίου 1944) δεν είχε επαναληφθεί, σε μεγαλύτερη μάλιστα κλίμακα, η ίδια διαδικασία, μέσα από σταυρόλεξα, τα οποία είχαν δημοσιευθεί εκ νέου από την Daily Telegraph. Η χρονική αλληλουχία των δημοσιεύσεων είναι αποκαλυπτική:

• 2 Μαΐου 1944 (17 οριζοντίως): Το όνομα “Utah” ήταν η απάντηση στην ερώτηση “Μία εκ των ΗΠΑ” – “One of the U.S.” . Utah Beach ήταν η συνθηματική ονομασία μιας εκ των ακτών της απόβασης, η οποία, επιπρόσθετα, είχε καταχωριστεί στον αμερικανικό τομέα.

• 22 Μαΐου 1944 (3 καθέτως): Στην ερώτηση “Περιοχή Ινδιάνων στο Missouri” – “Red Indian on the Missouri” η ορθή απάντηση ήταν “Omaha”, κωδική ονομασία της έτερης ακτής στην οποία έμελλαν να αποβιβαστούν αμερικανικά στρατεύματα (Omaha Beach).

• 27 Μαΐου 1944 (11 οριζοντίως): Η όλη υπόθεση ανέβηκε κλίμακα, καθώς η απάντηση σε σχετική ερώτηση ήταν “Ηγεμόνας” – “Overlord”, ούτε λίγο ούτε πολύ η κωδική ονομασία του συνόλου της επιχείρησης!

• 30 Μαΐου 1944 (11 οριζοντίως): Ερώτηση: “Ο συγκεκριμένος θάμνος αποτελεί φυτώριο επαναστάσεων στον τομέα της υγείας” -“ This bush is a centre of nursery revolutions.” Απάντηση: “Mulberry” (Μουριά). Mulberry ήταν η συνθηματική ονομασία των δύο τεχνητών λιμένων που οι Σύμμαχοι μετέφεραν δια θαλάσσης στα ανοικτά της Νορμανδίας προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες ανεφοδιασμού του εκστρατευτικού σώματος. Ο πρώτος από αυτούς, στο ύψος της ακτής Omaha, καταστράφηκε πολύ γρήγορα εξαιτίας σφοδρής θαλασσοταραχής. Ο δεύτερος, στα ανοικτά της Arromanches, αποδείχθηκε κομβικής σημασίας, καθώς, μέχρι την απελευθέρωση της Αμβέρσας στις αρχές Σεπτεμβρίου και των άθικτων λιμενικών εγκαταστάσεων της τελευταίας, το Mulberry Harbour σε ζητήματα ανεφοδιασμού, λειτούργησε ως ο μοναδικός ομφάλιος λώρος ανάμεσα στις Βρετανικές Νήσους και την Ηπειρωτική Ευρώπη.

• 1η Ιουνίου 1944 (15 καθέτως): Ερώτηση: “Η Βρετανία και αυτός κρατούν το ίδιο αντικείμενο” – “Britannia and he hold the same thing”. Απάντηση: “Ποσειδώνας” – “Neptune”. Ως Operation Neptune οι Σύμμαχοι είχαν βαπτίσει το ναυτικό σκέλος της επιχείρησης Overlord.

  

Με άλλα λόγια, κατά τον τελευταίο μήνα που προηγήθηκε της απόβασης, μέσω σταυρόλεξων δημοσιοποιήθηκαν οι περισσότερες από τις κωδικές ονομασίες της επιχείρησης. Επιπρόσθετα, λίγο νωρίτερα, το ίδιο είχε συμβεί και με εκείνες των υπολοίπων ακτών της απόβασης (Gold, Juno, Sword). Ωστόσο, η συνήθως δραστήρια και αποτελεσματική MI5 (Military Intelligence 5 – πρόκειται για την υπηρεσία αρμόδια για την αντικατασκοπεία), είχε θεωρήσει τότε πως επρόκειτο για σύμπτωση (το ίδιο είχε αποφανθεί και στην περίπτωση της Διέππης δύο χρόνια πριν), καθώς ονόματα του είδους αυτού συμπεριλαμβάνονταν συχνά, όπως υποστήριξε, στα σταυρόλεξα.

Όμως, οι απανωτές διαρροές του Μαΐου προκάλεσαν πανικό σε επίπεδο ηγεσίας των Συμμάχων και γενική κινητοποίηση των μυστικών υπηρεσιών. Μια ολόκληρη επιχείρηση εισβολής στην Ευρώπη τελούσε εν κινδύνω. Πόσο μάλλον που οι Σύμμαχοι κατέβαλαν τιτάνιες προσπάθειες προς την κατεύθυνση της παραπληροφόρησης του αντιπάλου (επιχείρηση Fortitude), καταφέρνοντας εν τέλει να κρατήσουν μέχρι την τελευταία στιγμή νεφελώδη στα μάτια των Γερμανών τον ακριβή χρόνο και, κυρίως, τις επιλεγείσες ακτές. Ακόμα και στις Βρετανικές Νήσους ελάχιστοι ήταν εκείνοι που γνώριζαν, έστω και κατά προσέγγιση, την ημερομηνία έναρξης της επιχείρησης Overlord. Όμως, οι πάντες διαισθάνονταν πως η κρίσιμη ημερομηνία πλησίαζε. Η MI5 ήταν αδύνατο να μην κινητοποιηθεί. Οκτώ απόρρητες συνθηματικές ονομασίες είχαν δει το φως της δημοσιότητας μέσα σε χρονικό διάστημα 45 ημερών, με αυξημένη συχνότητα από τις 22 Μαΐου και μετά. Ουδείς μπορούσε να αποκλείσει το ενδεχόμενο ότι μέσω των ερωτοαπαντήσεων των σταυρόλεξων διέρρεαν απόρρητες πληροφορίες με αποδέκτες τους Γερμανούς.

Μοιραία, οι έρευνες στράφηκαν προς τον υπεύθυνο της σχετικής στήλης της Daily Telegraph και ταυτόχρονα συντάκτη των σταυρόλεξων. Ο Leonard Dawe (1889-1963) ήταν λάτρης αλλά και συντάκτης σταυρόλεξων. Η συνεργασία του με την εφημερίδα στον συγκεκριμένο τομέα χρονολογείτο από το 1925. Αυτή ήταν η ερασιτεχνική του δραστηριότητα. Η επίσημη ιδιότητά του ήταν εκείνη του γυμνασιάρχη του Strand School, ενός υψηλού κύρους σχολείου αρρένων του Λονδίνου, το οποίο είχε μεταστεγαστεί από το κεντρικό Λονδίνο στο Effingham της κομητείας Surrey, εξαιτίας των σφοδρών αεροπορικών επιδρομών της γερμανικής αεροπορίας σε βάρος της πρωτεύουσας. Συνεπώς, ο Dawe ήταν ένα ευυπόληπτο άτομο, υπεράνω πάσης υποψίας, το οποίο έχαιρε άκρας εκτίμησης από όσους τον γνώριζαν και τον συναναστρέφονταν.

Στις 2 Ιουνίου, την αμέσως επομένη της τελευταίας επίμαχης ανάρτησης και τέσσερις μέρες πριν από την απόβαση, δύο πράκτορες της MI5 επισκέφθηκαν τον Dawe στο γραφείο του, στο Strand School. Ένα επιπλέον στοιχείο, το οποίο τους είχε προβληματίσει, ήταν το γεγονός ότι οι νέες (προσωρινές) εγκαταστάσεις του σχολείου δεν απείχαν πολύ από το Brighton, έναν από τους κυριότερους λιμένες επιβίβασης των στρατευμάτων με τελικό προορισμό τις ακτές της Νορμανδίας. Ακούγοντας τα όσα του είπαν, ο Dawe τρομοκρατήθηκε. Θεωρήθηκε ύποπτος παροχής απόρρητων πληροφοριών με αποδέκτη τον εχθρό. Οι αντιδράσεις του κάθε άλλο παρά πειστικές μπορούσαν να χαρακτηρισθούν. Στην ερώτηση για ποιο λόγο είχαν παρεισφρήσει στα σταυρόλεξα τα επίμαχα ονόματα (φυσικά δεν του αποκαλύφθηκαν όλες οι πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος) αποκρίθηκε ότι δεν είχε την παραμικρή ιδέα. Επρόκειτο για μια απάντηση, η οποία κάθε άλλο παρά ικανοποίησε τους συνομιλητές του. Ως εκ τούτου, οι τελευταίοι τον συνέλαβαν προκειμένου να τον μεταφέρουν στο αρχηγείο της ΜΙ5 για περαιτέρω ανάκριση. Ο Dawe επιβιβάστηκε στο αυτοκίνητο μπροστά στα έκπληκτα μάτια των μαθητών του που είχαν συγκεντρωθεί στο προαύλιο του σχολείου.

Η θέση του Dawe ήταν τραγική. Παρέμεινε υπό κράτηση, ενώ οι αρχές απαγόρευσαν στον εκδότη της Daily Telegraph να δημοσιεύσει σταυρόλεξα τουλάχιστον μέχρι την ημέρα έναρξης της επιχείρησης Overlord. Ήταν διάχυτος ο φόβος μήπως στις 4 ή 5 Ιουνίου (η απόβαση ήταν προγραμματισμένη για τις 5 και αναβλήθηκε τη τελευταία στιγμή για την επομένη εξαιτίας των κακών καιρικών συνθηκών) κυκλοφορούσαν σταυρόλεξα, τα οποία θα περιλάμβαναν τη λέξη D- Day! Παρά ταύτα, λίγες ημέρες μετά την απόβαση, τού επιτράπηκε να επιστρέψει στη δουλειά του. Στις επίμονες ερωτήσεις του άμεσου περιβάλλοντός του, ο Dawe, δεσμευμένος προφανώς από τον όρκο περί Κρατικών Απορρήτων, απέφυγε με ευγένεια να απαντήσει. Ήταν εμφανές ότι οι ανακριτές είχαν διατάξει απόλυτη σιγή. Σύντομα ξανάρχισε να συντάσσει σταυρόλεξα, που τη φορά αυτή τελούσαν υπό συνεχή έλεγχο προτού δημοσιευθούν. Τα δραματικά γεγονότα της 6ης Ιουνίου και η εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων στη Δυτική Ευρώπη προσέλκυσαν, όπως ήταν επόμενο, την προσοχή όλων, με αποτέλεσμα το επεισόδιο της έλευσης των δύο πρακτόρων και της προσαγωγής του Dawe να ξεχαστεί σχετικά γρήγορα.

Ωστόσο, ο ίδιος ο Dawe κάθε άλλο παρά έδειξε να το έχει διαγράψει από τη μνήμη του. Το 1958, συμμετέχοντας σε τηλεοπτική εκπομπή του BBC, περιέγραψε το επεισόδιο ως εξής: “Εξάντλησαν κάθε μέσο. Πήγαν στο Bury St. Edmunds όπου κατοικούσε ο συνάδελφός μου Melville-Jones (επίσης συντάκτης σταυρόλεξων στην Daily Telegraph). Τον έβαλαν και εκείνον πίσω από τα σίδερα. Στο τέλος όμως, αποφάσισαν να μη μας εκτελέσουν. Φαντάζομαι πως θα είχαν αντίθετη γνώμη σε περίπτωση που η D- Day κατέληγε σε αποτυχία”. Η εκτίμηση του Dawe ήταν ορθή. Μια αποτυχημένη έκβαση της απόβασης ισοδυναμούσε με ισόβια κάθειρξη, εάν όχι με αγχόνη. Η εκδοχή της απλής σύμπτωσης στη συγκεκριμένη περίπτωση, ηχούσε ως εξωπραγματική. Κι’ όμως, ο Dawe αφέθηκε ελεύθερος επειδή στη πορεία της ανάκρισης δεν προέκυψαν επιβαρυντικά στοιχεία.

Η μεγάλη ανατροπή έλαβε χώρα το 1984. Ήταν η εποχή που η Daily Telegraph είχε επιλέξει να τιμήσει τη συμπλήρωση σαράντα ετών από τη διενέργεια της απόβασης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο έγινε αναφορά στο επεισόδιο με τα σταυρόλεξα, συνοδευόμενη από την επισήμανση ότι εκκρεμούσε ακόμη κάποια πειστική εξήγηση. Την επομένη κιόλας, ένας αναγνώστης ήρθε σε επαφή με τη διεύθυνση της εφημερίδας, έτοιμος, όπως δήλωσε, να προβεί σε αποκαλυπτικές ομολογίες. Ο Ronald French, 54 ετών, κάτοικος του Wolverhampton, ήταν δεκατετράχρονος μαθητής στο Strand School το 1944. Εκείνος είχε προμηθεύσει τον Dawe με τις συνθηματικές ονομασίες. Πιο συγκεκριμένα, ο τελευταίος, ο οποίος όχι μόνο έπαιρνε πολύ στα σοβαρά την όλη διαδικασία κατασκευής σταυρόλεξων αλλά είχε επινοήσει και ολόκληρη τεχνική για τον σκοπό αυτό, καλούσε συχνά στο γραφείο του μαθητές και τους υπέβαλε στην ακόλουθη διανοητική άσκηση: να συμπληρώσουν με δικές τους λέξεις τα κενά ενός σταυρόλεξου. Εν συνεχεία, αναλάμβανε εκείνος την διατύπωση της σχετικής ερώτησης καθώς και την εν γένει αρχιτεκτονική. Μάλιστα ο French, ο οποίος έδειχνε να απολαμβάνει ιδιαίτερα την όλη εμπειρία, διατηρούσε ένα σημειωματάριο από όπου αντλούσε κατόπιν τις λέξεις.

Όπως ο ίδιος διηγήθηκε το 1984, ο Dawe τον κάλεσε στο γραφείο του λίγες μέρες έπειτα από την απόβαση στη Νορμανδία και τον ρώτησε ποια ήταν η πηγή των επίμαχων λέξεων. Ο French απάντησε με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι είχε ακούσει τα ονόματα από Αμερικανούς και Καναδούς στρατιώτες, οι οποίοι στρατωνίζονταν κοντά στο σχολείο. Όπως ήταν επόμενο, η ύπαρξη του στρατοπέδου είχε κεντρίσει την περιέργεια πολλών μαθητών, οι οποίοι πέρναγαν το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους συνομιλώντας με τους στρατιώτες. Μάλιστα, ο French είχε προθυμοποιηθεί να βγάζει βόλτα τον σκύλο του συνταγματάρχη, διοικητή του στρατοπέδου. Σαν ανταμοιβή, του επιτράπηκε να ανεβεί σε ένα τεθωρακισμένο, ακόμα και να το οδηγήσει για λίγα μέτρα. Κατόπιν, έδειξε στον καθηγητή του το σημειωματάριο. Όταν ο Dawe το φυλλομέτρησε, έχασε κυριολεκτικά το χρώμα του. Προφανώς λίγο νωρίτερα, στη διάρκεια της ανάκρισης, είχε αντιληφθεί την πραγματική σημασία των ονομάτων. Ο French περιέγραψε τη σκηνή ως εξής: “Λίγο μετά την D-Day, ο Dawe με κάλεσε και με ρώτησε που ακριβώς είχα βρει τις λέξεις. Του διηγήθηκα όλα όσα γνώριζα. Εν συνεχεία ζήτησε να δει το σημειωματάριο. Πανικοβλήθηκε με το που το άνοιξε και μου είπε πως έπρεπε να καεί πάραυτα. Σε ολόκληρη τη ζωή μου δεν έχω δει άλλον άνθρωπο τόσο οργισμένο. Φοβήθηκα πολύ, πιστεύοντας ότι θα με κλείσουν στη φυλακή. Ο κ. Dawe μου παρέδωσε ένα αυστηρό μάθημα περί εθνικής ασφάλειας και με έβαλε να ορκιστώ ότι δεν επρόκειτο να μιλήσω σε κανένα σχετικά με αυτή την ιστορία. Επέμενε ιδιαίτερα στο θέμα της πλήρους μυστικότητας. Τον όρκο μου τον έδωσα πάνω στη Βίβλο και τον τήρησα σχολαστικά μέχρι σήμερα” (1984). Παρακάτω, περιγράφοντας τις συναναστροφές που είχε με τους στρατιώτες, πρόσθεσε τα ακόλουθα: “Ήμουν κατενθουσιασμένος. Περνούσα μαζί τους ολόκληρα απογεύματα, ακόμα και Σαββατοκύριακα (…). Ο καθένας γνώριζε τις συνθηματικές ονομασίες. Omaha και Utah ήταν οι ακτές, για τις οποίες προορίζονταν. Γνώριζαν τα ονόματα, όχι όμως τις τοποθεσίες. Όλοι γνωρίζαμε πως το κωδικό όνομα της επιχείρησης ήταν Overlord. Οι στρατιώτες μιλούσαν ελεύθερα μεταξύ τους παρουσία μου, επειδή ήξεραν πως δεν ήμουν κατάσκοπος. Δεν ήμουν άλλωστε μόνος. Εκατοντάδες παιδιά πρέπει να γνώριζαν όσα κι’ εγώ”.

Αν και αληθοφανής, η παραπάνω εκδοχή αφήνει να αιωρούνται πολλά ερωτηματικά:

1. Ο Dawe ήταν όντως εκείνος που εμφανιζόταν δημόσια, δηλαδή ένας ευυπόληπτος γυμνασιάρχης, ή μήπως αυτή ήταν η κάλυψή του προκειμένου να διαρρέει μυστικά στους Γερμανούς;

2. Για ποιο λόγο, τις άμεσες παραμονές της απόβασης, από μια δεξαμενή λέξεων, με την οποία είναι σχεδόν βέβαιο ότι τον είχαν εφοδιάσει οι μαθητές του, επέλεξε να συμπεριλάβει στα σταυρόλεξα τα συγκεκριμένα ονόματα;

3. Είτε επρόκειτο για μεταβίβαση ευθυνών σε ένα δεκατετράχρονο αγόρι είτε όχι, η εν γένει συμπεριφορά του Dawe έναντι του μαθητή του κάθε άλλο παρά ως υπόδειγμα εφαρμογής στοιχειωδών κανόνων της παιδαγωγικής μπορεί να χαρακτηριστεί. Ο Dawe επιβάλλοντας ισόβια σιωπή, γέμισε με δυσβάστακτες ενοχές έναν έφηβο, δίχως να εξηγήσει επακριβώς τους λόγους, για τους οποίους το είχε πράξει. Όπως ο ίδιος ο French περιέγραψε 40 χρόνια αργότερα, έζησε μια αγχώδη ζωή πιστεύοντας πως είχε κοντέψει, άθελά του, να χρεώσει την πατρίδα του με μια στρατιωτική ήττα. Η φράση “Η απερισκεψία σου λίγο έλλειψε να στοιχίσει αμέτρητες ζωές” τον είχε στοιχειώσει σχεδόν σε καθημερινή κλίμακα. Όλα αυτά ήταν αψυχολόγητες αντιδράσεις, συνέπεια της ανάκρισης στην οποία ο Dawe είχε υποβληθεί, ή μήπως ένας εύσχημος τρόπος να καλυφθεί πίσω από κάποιο άλλο άτομο καθώς, μάλιστα, δεν είχαν προκύψει ενοχοποιητικά στοιχεία για τον ίδιο;

4. Το έτος 1936, μια τραγωδία σημάδεψε την ιστορία του Strand School. Στη διάρκεια μιας εκδρομής στην περιοχή του Μέλανος Δρυμού, στη νοτιοδυτική Γερμανία, πέντε μαθητές έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας μιας χιονοστιβάδας. Συνοδός τους, την ημέρα εκείνη, δεν ήταν ο Dawe, ο οποίος, ωστόσο, υπηρετούσε στο Strand ήδη από το 1926 και είχε ακολουθήσει την εκδρομή. Το τραγικό συμβάν είχε συγκλονίσει τόσο τη βρετανική όσο και τη γερμανική κοινή γνώμη. Οι σοροί των θυμάτων συγκεντρώθηκαν σε μια τοπική εκκλησία με τιμητική φύλαξη από μέλη της χιτλερικής νεολαίας. Ο ίδιος ο ηγέτης του Γ΄ Ράιχ μερίμνησε προσωπικά για τον επαναπατρισμό των επιζώντων και των σορών με έξοδα του γερμανικού κράτους. Μήπως τότε συνήφθησαν δεσμοί ανάμεσα στο σχολείο και τους Ναζί; Σημειωτέον πως τις ανακρίσεις για τα αίτια της τραγωδίας είχε αναλάβει η Γκεστάπο. Ιδανικές συνθήκες για στρατολόγηση πρακτόρων.

5. Υπεράνω όλων, όμως, επικρέμεται το επεισόδιο της Διέππης. Ο λόρδος Tweedsmuir, ανώτατος αξιωματικός πληροφοριών αποσπασμένος στις Καναδικές ένοπλες δυνάμεις, είχε αναλάβει τότε τη διενέργεια των ανακρίσεων. Γνώριζε προσωπικά πολλούς από εκείνους που είχαν αφήσει επιτόπου την τελευταία τους πνοή και ήταν αποφασισμένος να ερευνήσει σε βάθος. Τα λόγια του, χρόνια αργότερα, είναι αποκαρδιωτικά: “Διαπιστώσαμε ότι ένα σταυρόλεξο περιλάμβανε τη λέξη ΔΙΕΠΠΗ. Διατάχθηκε άμεση και εξαντλητική ανάκριση στην οποία ενεπλάκη και η ΜΙ5. Τελικά συμπεράναμε πως επρόκειτο για μια απίστευτη σύμπτωση”.

Η ανάκριση του 1944, η οποία επίσης διεκπεραιώθηκε από την MI5, κατέληξε σε ανάλογη διάγνωση: σύμπτωση. Διερωτάται κανείς μήπως η επαναλαμβανόμενη αδυναμία της υπηρεσίας να εντοπίσει αποδεικτικά στοιχεία την εξωθούσε στο να κάνει εκτενή χρήση του παραπάνω όρου. Είμαστε, συνεπώς, μάρτυρες μιας δαιμόνιας σύμπτωσης ή μήπως μιας καλοστημένης επιχείρησης κατασκοπείας; Ξεκάθαρη απάντηση δεν έχει δοθεί. Τα σταυρόλεξα της Daily Telegraph έχουν προστεθεί στη μακροσκελή κατάσταση των άλυτων σταυρόλεξων της Ιστορίας.

 

That Time Crossword Puzzles Almost Gave Away the D-Day Landings

 

 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

 

 

Κείμενο – επιμέλεια αφιερώματος: Γιάννης Μουρέλος

Μορφοποίηση – επιμέλεια έκδοσης: Βαγγέλης Κανσίζογλου