Οι βετεράνοι των Ναπολεοντείων Πολέμων φωτογραφίζονται

Η Μεγάλη Στρατιά του Ναπολέοντα (Grande Armée) έφτασε στο απόγειο του δυναμικού της τον Ιούνιο 1812, τη στιγμή της εισβολής σε βάρος της Ρωσίας. Αριθμούσε τότε 1 εκατομ. άνδρες, οι 680.000 εκ των οποίων συμμετείχαν στη συγκεκριμένη εκστρατεία. Όταν, λίγους μήνες αργότερα, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το ρωσικό έδαφος, δεν είχαν απομείνει παρά 120.000 άνδρες εξαιτίας των απωλειών, των κακουχιών και του φαινομένου μιας γενικευμένης λιποταξίας. Ο Ναπολέων συγκρότησε ταχύτατα έναν νέο στρατό, που συμμετείχε στη Μάχη των Εθνών της Λειψίας, το 1813, στην άμυνα της Γαλλίας το 1814 και στην αποφασιστική αναμέτρηση του Βατερλώ, το 1815. Ουδέποτε, ωστόσο, η Μεγάλη Στρατιά κατάφερε να ανακτήσει την αίγλη εκείνης του Ιουνίου 1812.

Στο επίκεντρο του παρόντος αφιερώματος βρίσκονται οι βετεράνοι των Ναπολεοντείων Πολέμων με σάρκα και οστά, χάρη στην εμφάνιση και χρήση της φωτογραφίας, τα πρώτα βήματα της οποίας πρόλαβαν να δουν στη δύση της ζωής τους. Εμπειρίες και βιώματα ενός πλούσιου παρελθόντος ξαναζωντανεύουν για λίγα λεπτά της ώρας, καθώς ποζάρουν ένστολοι, σε προχωρημένη ηλικία, φορώντας διακριτικά και μετάλλια και με έκδηλο στα πρόσωπά τους ένα συναίσθημα υπερηφάνειας. Ειδικότερα οι Γάλλοι, φέρουν, μεταξύ άλλων, το παράσημο της Αγίας Ελένης, το οποίο, τον Αύγουστο του 1857, απονεμήθηκε ομαδικά στους εναπομείναντες βετεράνους των Ναπολεοντείων Πολέμων.

Πρόκειται για την πρώτη και τελευταία φορά, που μάρτυρες σημαντικών ιστορικών γεγονότων αποθανατίζονται με αυτόν τον τρόπο, κληροδοτώντας το μέλλον με μια στιγμιαία καταγραφή ανεπανάληπτης αμεσότητας, συγκίνησης και ανθρωπιάς.

O Arthur Wellesley, πρώτος δούκας του Wellington (1769-1852), υπήρξε εξέχουσα πολιτική και στρατιωτική φυσιογνωμία της Βρετανίας του 19ου αιώνα. Διετέλεσε δυο φορές πρωθυπουργός (Ιανουάριος1828 – Νοέμβριος 1830 και Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1834), υπουργός Εξωτερικών (1834-1835), και τρεις φορές επικεφαλής της Βουλής των Λόρδων. Στη λαϊκή συνείδηση έχει καταγραφεί ως ο μεγαλύτερος Βρετανός στρατηλάτης, ο οποίος σε δυο περιστάσεις (εκστρατεία Ισπανίας και μάχη του Βατερλώ) κατάφερε να επικρατήσει του Ναπολέοντα. Στη δεύτερη περίπτωση, μάλιστα, έθεσε αμετάκλητα τέλος στην ηγεμονία του Γάλλου αυτοκράτορα. Ο πίνακας πάνω αριστερά, φιλοτεχνήθηκε από τον Thomas Lawrence μεταξύ των ετών 1815 και 1816, αμέσως μετά τη νίκη στο Βατερλώ. Η σπάνια φωτογραφία δεξιά (http://emperornapoleon.com/photos/duke-of-wellington.html), τραβήχτηκε το 1844, 29 χρόνια αργότερα, οπότε ο Wellington ήταν κοντά 75 ετών. Στην επιχρωματισμένη λιθογραφία εικονίζεται να ενθαρρύνει τα στρατεύματά του την ώρα της μεγάλης μάχης.

Οι τελευταίοι Βρετανοί επιζώντες της μάχης του Βατερλώ (τέσσερις από τους εικονιζόμενους πέντε τον Ιούνιο του 1880 στον περίβολο του νοσοκομείου του Chelsea, στο Λονδίνο). Η ηλικία όλων κυμαίνεται μεταξύ 80 και 90 ετών ( http://emperornapoleon.com/photos/waterloo-veterans.html).

Ο ανώνυμος Βρετανός βετεράνος, πάνω αριστερά με τη σύζυγό του, φωτογραφήθηκε το 1850 επιδεικνύοντας το παράσημο, το οποίο απόκτησε χάρη στη συμμετοχή του στην εκστρατεία της Ισπανίας (http://emperornapoleon.com/photos/british-veteran-and-wife.html). Ο αιωνόβιος Pavel Yakovlevich Tolstoguzov (δεξιά), γεννηθείς το 1798, πολέμησε στις τάξεις του ρωσικού στρατού κατά του Ναπολέοντα.

Louis-Victor Baillot (1793-1898), ο τελευταίος Γάλλος επιζών της μάχης του Βατερλώ. Γεννήθηκε στο χωριό Percey της Βουργουνδίας, δυο μήνες έπειτα από την εκτέλεση του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ στη λαιμητόμο. Απεβίωσε σε ηλικία 104 ετών. Η φωτογραφία τραβήχτηκε το έτος του θανάτου του. Κατετάγη στη Μεγάλη Στρατιά του Ναπολέοντα το 1812, αμέσως έπειτα από την υποχώρηση από τη Ρωσία. Συμμετείχε στην πολιορκία του Αμβούργου υπό τις διαταγές του στρατάρχη Davout. Επέστρεψε στην πολιτική ζωή το 1814, την επομένη της πρώτης παραίτησης του Ναπολέοντα από τον αυτοκρατορικό θρόνο. Επανήλθε στην ενεργό υπηρεσία ένα χρόνο αργότερα και πολέμησε στη μάχη του Βατερλώ. Στις 14 Ιουνίου 1815, είδε με τα ίδια του τα μάτια τον αυτοκράτορα για πρώτη και τελευταία φορά στη ζωή του, στην καθιερωμένη επιθεώρηση, λίγο πριν την έναρξη της μάχης. Τραυματίστηκε στο κεφάλι και μεταφέρθηκε, ως αιχμάλωτος, στις Βρετανικές Νήσους, από όπου απελευθερώθηκε το 1816. Στο μνήμα του είναι χαραγμένη η ένδειξη: “Le Dernier de Waterloo”. (https://www.newstatesman.com/culture/2015/06/mystery-waterloos-last-living-soldier)

Σε κάθε επέτειο του θανάτου του Ναπολέοντα (5 Μαΐου 1821), οι παλαίμαχοι της Μεγάλης Στρατιάς συγκεντρώνονταν στην πλατεία Vendôme του Παρισιού, στο μέσο της οποίας υψώνεται η στήλη που ο αυτοκράτορας κατασκεύασε από τα πυροβόλα-λάφυρα της μάχης του Austerlitz, προκειμένου να τιμήσουν τη μνήμη του ήρωά τους. Στην εκδήλωση αυτή, προσέρχονταν ένστολοι. Οι φωτογραφίες, οι οποίες ακολουθούν τραβήχτηκαν, χάρη σε αυτήν, ακριβώς, τη συγκυρία μεταξύ των ετών 1855 και 1858. Το όνομα του φωτογράφου παραμένει άγνωστο. Οι λιθογραφίες, που τις πλαισιώνουν, φιλοτεχνήθηκαν από τον Hippolyte Bellangé (1800-1866).