Με αφορμή την ίδρυση Επώνυμης Έδρας Ποντιακών Σπουδών στο Α.Π.Θ.
Κυριάκος Χατζηκυριακίδης
Χωρίς να ενοχοποιούμε το συναίσθημα, παίρνουμε τώρα τη σκυτάλη και συνεχίζουμε
Ποιοι είναι οι στόχοι της έδρας Ποντιακών Σπουδών;
Η επώνυμη έδρα Ποντιακών Σπουδών, αποτέλεσμα του μνημονίου συνεργασίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος «Ιβάν Σαββίδης», έχει διττό στόχο και πολλαπλά οφέλη. Όπως έχουμε αναφέρει, αρχικός στόχος είναι η διδασκαλία της ιστορίας του γεωγραφικού Πόντου, ενταγμένου στη μεγάλη ενότητα του Ελληνισμού της Ανατολής, κατά τους Νεότερους Χρόνους. Προπτυχιακά μαθήματα ως Ελεύθερες Επιλογές για τους φοιτητές του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας και γενικότερα όλων των Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ, θα συμβάλλουν, από το χειμερινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2017-2018, στη γνωριμία και τη σταδιακή εκπαίδευση και «ωρίμανση» των φοιτητών σε θέματα κοινωνίας, οικονομίας, ιδεολογίας, συνύπαρξης με άλλους λαούς κ.λπ. που αφορούν στον Ελληνισμό του Πόντου και όλης της Ανατολής, καθώς και της Παρευξείνιας Ζώνης, από την Άλωση της Πόλης και την κατάλυση της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών μέχρι και την Ανταλλαγή των πληθυσμών. Πρέπει εδώ βέβαια να τονίσουμε ότι μαθήματα Ιστορίας του Ελληνισμού της Ανατολής (ΙΕΑ) προσφέρθηκαν και στο παρελθόν (δεκαετίες 1990 και 2000) στο Τμήμα, με διδάσκοντες τότε τους ομότιμους σήμερα καθηγητές Κ. Φωτιάδη και Άρτ. Ξανθοπούλου-Κυριακού. Αυτά και άλλα σχετικά μαθήματα (λ.χ. Νεοελληνική Διασπορά με τον καθηγητή Ι.Κ. Χασιώτη) παρακολουθήσαμε κι εμείς δίπλα στους παλαιότερους καθηγητές του Τμήματος, μαθητεύσαμε κοντά στους δασκάλους μας, ωριμάσαμε επιστημονικά, γνωρίσαμε τον Πόντο, τιθασεύσαμε τη συγκίνηση και τον συναισθηματισμό που απορρέουν από την προσφυγική καταγωγή και από τα παιδικά χρόνια μας δίπλα στους πρόσφυγες παππούδες και τις γιαγιάδες μας. Ο ζήλος όμως είχε ευτυχώς ήδη γεννηθεί μέσα μας και στη συνέχεια ανατροφοδοτήθηκε από αυτόν τον συναισθηματισμό. Αλλά η έμπνευση δεν αρκεί! Χωρίς λοιπόν να ενοχοποιούμε το συναίσθημα, παίρνουμε τώρα τη σκυτάλη και συνεχίζουμε.
Επιπλέον, θα παρέχεται η δυνατότητα παρακολούθησης μεταπτυχιακών μαθημάτων στον Τομέα Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας, προσπάθεια που ήδη ξεκίνησε στο εαρινό εξάμηνο 2016-2017 από την ακούραστη ομότιμη καθηγήτρια Άρτ. Ξανθοπούλου-Κυριακού -πανεπιστημιακή δασκάλα πολλών εκ των νεότερων καθηγητών και του Τμήματος- και από τον αναπληρωτή καθηγητή Ιάκ. Μιχαηλίδη. Σκοπός αυτών των μαθημάτων δεν είναι άλλος από τη δημιουργία ενός «φυτωρίου» νέων ιστορικών που θα ασχοληθούν στις μεταπτυχιακές και διδακτορικές διατριβές τους με ανερεύνητες πτυχές τής πλούσιας ιστορίας και του πολιτισμού των Ελλήνων του Πόντου.
Θα μπορούσατε να μας παρουσιάσετε τους στόχους του ερευνητικού προγράμματος της έδρας; Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα πρόκειται να επικεντρωθεί αποκλειστικά στην μελέτη του ιστορικού Πόντου, ή θα συμπεριλάβει και τις λοιπές παρευξείνιες περιοχές΄
Ποιες χρονικές περίοδοι θα εξετασθούν;
Παράλληλα με το διδακτικό έργο η έδρα Ποντιακών Σπουδών καλείται να συντονίσει, να συστηματοποιήσει και να καθοδηγήσει την έρευνα, ιδιαίτερα στο πεδίο του Ελληνισμού του Πόντου, μέσα από τη λειτουργία ερευνητικού κέντρου ενταγμένου στους κόλπους του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Στελεχωμένο από υποτρόφους τού α΄ και β΄ κύκλου μεταπτυχιακών σπουδών του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας καθώς και από εξαίρετους νέους διδάκτορες και ερευνητές, το εν λόγω ερευνητικό κέντρο θα συγκεντρώνει αρχειακό υλικό από αρχεία της χώρας και του εξωτερικού, αποσκοπώντας στη σταδιακή δημιουργία μιας τράπεζας πληροφοριών, βασικής πηγής για την εκπόνηση μεταπτυχιακών και διδακτορικών εργασιών. Η αρχή έχει ήδη γίνει, καθώς έχει τεθεί από τις πρώτες κιόλας ημέρες σε εφαρμογή η υλοποίηση ενός μεγάλου, φιλόδοξου και απαιτητικού ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Ψηφιακή αποτύπωση της διαχρονικής παρουσίας του Ελληνισμού στον χώρο του γεωγραφικού Πόντου».
Πρόκειται για ένα τριετές ερευνητικό πρόγραμμα, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας Π. Νίγδελη, το οποίο στοχεύει στην αποδελτίωση και την καταχώριση, σε ειδική βάση δεδομένων, του διαθέσιμου αρχειακού και βιβλιογραφικού υλικού για τη διαχρονική παρουσία του Ελληνισμού στον ιστορικό Πόντο, τον Καύκασο, την Υπερκαυκασία και τη χερσόνησο της Κριμαίας. Φιλοδοξία του προγράμματος -το οποίο θα εμπλουτίζεται στο διηνεκές-, είναι να καλύψει επιστημονικά τη συγκεκριμένη παρευξείνια ζώνη με ιδιαίτερη έμφαση στην παρουσία και τη δράση των εκεί ελληνικών κοινοτήτων από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Πιο συγκεκριμένα, θα συλλέγονται και θα καταχωρίζονται έως το επίπεδο του οικισμού στοιχεία για την παρουσία των Ελλήνων.
Η ίδια βάση δεδομένων θα είναι ελεύθερα προσβάσιμη στο ειδικό και γενικό ακαδημαϊκό κοινό της χώρας και του εξωτερικού και, βέβαια, σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να αντλήσει σχετικές πληροφορίες.
Είναι στα σχέδια της επιστημονικής ομάδας της έδρας η συνεργασία με επιστήμονες, ιδρύματα και αρχεία των παρευξείνιων χωρών;
Η επιστημονική ομάδα εργασίας της Έδρας Ποντιακών Σπουδών δε θα περιορισθεί μόνο στο διδακτικό και ερευνητικό έργο της. Ψηλά στις προτεραιότητές της θα είναι η ανάπτυξη σχέσεων και συνεργασιών με άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και αρχεία της Ελλάδας. Κυρίως όμως αυτό που προέχει είναι οι συνεργασίες με Πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και ιστορικούς του εξωτερικού γενικότερα, όχι μόνο της παρευξείνιας ζώνης, που ασχολούνται με συναφή επιστημονικά ζητήματα. Προβλέπονται επίσης η διοργάνωση και συμμετοχή σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, η πρόσκληση Ελλήνων και ξένων ερευνητών για διαλέξεις, εκδηλώσεις και μαθήματα, η διοργάνωση θερινών σχολείων και ανταλλαγής φοιτητών, η συνεργασία με την αρμενική και την εβραϊκή κοινότητα της πόλης μας και φυσικά η επικοινωνία με την ελληνική Διασπορά.
Πέραν της παρουσίας των Ελλήνων στον Πόντο και ευρύτερα στη Μαύρη Θάλασσα, είναι στους στόχους της έδρας και η μελέτη και ανάδειξη της γενοκτονίας των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας;
Στους στόχους της Έδρας είναι ασφαλώς τόσο η μελέτη και η επιστημονική προσέγγιση όσο και η ανάδειξη της Γενοκτονίας του Ελληνισμού της Ανατολής. Αναμφισβήτητα, σημαντικά βήματα έχουν ήδη γίνει στην έρευνα και την τεκμηρίωση αυτού του σημαντικού θέματος, όμως υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν όπως λ.χ. να συμπεριληφθεί το ζήτημα σε ξενόγλωσσες εκδόσεις (βιβλία και περιοδικά), τομέας στον οποίο υστερούμε, καθώς η ύπαρξη σχετικών αναφορών στην ξένη βιβλιογραφία είναι ισχνή. Η μελέτη της παρουσίας και δραστηριοποίησης του Ελληνισμού στον Πόντο και σε όλη την Ανατολία (εθνική συνείδηση και έντονη οικονομική-πνευματική ανάπτυξη), εξηγεί αναμφίβολα την εχθρική στάση και τις ενέργειες της νεοτουρκικής και της κεμαλικής πολιτικής στις αρχές του 20ού αι. Πολιτική που έπληξε όχι μόνο τους Έλληνες, τους Αρμενίους και όλους τους χριστιανούς της Μ. Ασίας, αλλά και τους μουσουλμανικούς-μη τουρκικούς πληθυσμούς της ίδιας περιοχής.
H συνέντευξη δόθηκε στον Μεταπτυχιακό Φοιτητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ και μέλος της συντακτικής ομάδας της Clio Turbata, Χαράλαμπό Γάππα.
