Skip to main content

Sir Hew Strachan: Με αφορμή την επέτειο της έκρηξης του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου. «Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος εξακολουθεί να παράγει αντιθέσεις ανάμεσα στα κράτη. Αντίθετα, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος είναι ένας πόλεμος δικαιοσύνης»

Sir Hew Strachan

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος εξακολουθεί

να παράγει αντιθέσεις ανάμεσα στα κράτη.

Αντίθετα, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος

είναι ένας πόλεμος δικαιοσύνης

afisa.gr_

 

Sir Hew Strachan, I would like to ask you about the meaning of the centenary of WW1

That’s a big question. I think there are two meanings in what we are doing here, what we celebrate.  The first one is the remembrance because actually very few of us have any remembrance, except possibly in my generation for some people, but in your generation you don’t remember anything about the war. So what are we doing? We are remembering on how to remember, which can be achieved with patterns of collaboration. The British are very fortunate because they did not have the levels of disruption like the rest of Europe. For Britain it was easy to fall into a pattern of remembrance because of their history. For other countries, this is very different. And of course what the war means to the Balkans is very different and there are others, like the Austro-Hungarians in whom the sense of victory and independence is particularly important. Their foundations, fast forward a century, were made upon the collapse of the Austro-Hungarian Empire.  The other aspect which is much more international, this is a war which is so complicated, so different in many ways that the people could not expect it to be. The actions are a much more instructive tool and the war is viewed in different angles. On the contrary, the Second World war, for example about the USA, is the war of justice, the right war to fight and many other countries have adopted that idea and gave the necessary justification for that point of view. The First World War causes deep controversy between countries, it is extraordinarily difficult to bring to an end what has began.  Despite having losses, the numbers continued to grow, especially in 1915-1917, and then the peace settlement which begun so optimistically, also did not work. This war is a really interesting one, especially for students in international studies to explore because it shows how complicated some issues are and how often the decision to engage to war is one for the lesser or the greater evil.

Do you believe that the First World War gave birth to new fields of science, like international affairs and political science?

 Firstly, the First World War did that. The shock of the war was sufficiently great. In the late nineteenth century to the early twentieth, war is mostly studied only by professional soldiers, like Clemenceau, the Prime Minister of France who had said that “matters of war should be left to the generals”. Absolutely international affairs rowed out from this war. So, it’s really an attempt to establish international organizations and the League of the United Nations is an attempt of this procedure. And that’s how the meaning of ‘international war’ grew, especially after 1918. In political sciences, as also in other part of human sciences have been enhanced by the war. For instance, some other sectors of science have been improved by the war such as engineering, aviation and of course war industry.  In fact, some of those practices today that are applied in Afghanistan and Syria in areas of combat, have their origins here in First World War.

The last few years, some historians strongly believe that we have to review the history of World War One. To my mind, the latest book of Mr. Christopher Clarke under the title “Sleepwalkers” constitutes an excellent example of this new trend in historiography.  What is your opinion about this revisionist trend?

 Let’s see the things generally; revisionism is in the nature of history. Each generation of historians revises the judgements of the previous generation or is in need of this revision. And in many aspects what Clark is doing in the “Sleepwalkers”, was taking us back to the 1930’s where Germany in contrast to the 1920’s was not the only guilty party. In 1930’s the prevailing theory was that the First World War was a collective failure of international affairs. For many historians, Clark is obviously revising the motion of “German guilt” and this is something which has been tackled in the last 25 years. Also, some others historians argue that we have to see what happened to the other Europeans capitals.  For example, I support the idea in which there is a need of information about what happened in Vienna. To my mind, and documents also showed that Austria wanted a limited war with Serbia, not an extended war with Russia. The reason was quite simple, that Austro-Hungarians knew that they could not win that war. If you observe Conrad’s mobilization, you may see that he was preparing for a war against Serbia and at the same time was giving time to Germany to keep Russia neutral. Of course, we are speaking of an extraordinary miscalculation. Clark supports the idea which is based on a logical assumption, that Russia wanted the war more than Germany and more than France. Christopher Clark subscribes to this argument going as far as saying that the Russian Empire desperately needed to control Constantinople and the Straits and they went to war in order to do that. But, I don’t see direct evidence of that at all. You need to distinguish between the positions of the states before the war started and after it broke up. Actually, the challenge here is that we have no significant new evidence to produce further results, so there are just theories. Cristofer Clark had not given new evidence, so as I said those theories are just that and the conversation about that stops here.

Allow me a supplementary question, Christopher Clark in his book supports that today’s situation globally is similar to the situation in which Europe was in 1914. What is your opinion?

I think that all the stories move upon the parallels but history itself is not repeated. History gives you the benefits of experience and of course gives you judgement. If I see similarities between today and 1914, I do. But this is because as in 1914, today there are many factors in international play. There are so many moving parts which are so difficult to control. Albertini in the 1940’s said about the origins of the WW1, that there was no Bismark, a strong statesman to take control of this crisis. He supported that the diplomats on July 1914 were pygmies.  To my mind, we are in a similar situation. In previous decades, we had an international order which was based on two pillars and a collective responsibility through the United Nations. But now, the UN are not functioning well and the American supremacy is in question and the US itself wants to keep a distance from Europe and Middle East. So, this situation creates a very complicated environment. Now, if we want to see the parallel with 1914, I think that we have to focus on the capacity of small actions to engineer a crisis between major factors of the international system. Today, we have some regions, some small actions – crises like South China Sea. So do China and US has to challenge each other? I believe that they can possibly do that. But the factor which is much more significant is who has the capacity to manipulate the US and its strength   to engineer a crisis like in 1914.  Take Syria, for example, how many actors participate in the crisis each of them stronger than the Syrian state. So Syria has the capacity to generate an international crisis To sum up, what the WW1 offers us today, is exactly the experience of a similar international environment. The value of history is exactly in this point.

What was the position of the Salonika front at World War One? Specifically, I would like to ask you about its importance for the outcome of the Great War?

The very nature of a World War and especially of the First World War is that everything matters, each one interacts with everything else. There is also the matter of the ‘bad questions’ which many times we ask ourselves. So the bad question would be: “Is Salonika the decisive theatre for the end of the War?” The answer is no it’s not, but that is as bad as the question “Is the Eastern front decisive for the end of the War?”  But I would say it’s both of them. Both the Western Front and Salonica Front had determined the course of war. Let’s think about Germany. Germany was in the Centre of Europe, Germany had to deal with the east and west, the north and south. What happened to the South East is equally important to what happened to the North West. Salonika is not irrelevant since there is a sequence of armies coming in and particularly in 1918 the Germans are where still trying to open up in Asia, through the Ottoman Empire in order to get close to the oil in Baku. They wanted to change the war and to take it to Britain’s colonies like India. All that going on in August 1918 is extraordinary. But as a result of all these events and expectations, war lost dramatically what unity it had. The Germans expectations in summer of 1918 in the East were falling apart due to the events of the Salonika Front.

To conclude, our last question Sir Hew. What is the position of Salonika front in the international historiography?

Well, Salonika’s front has been massively neglected and I think that’s partly a linguistic question. The main reason in my point of view is that in order to treat well the history of Salonika Front, you have to be in command of several languages.  Even if you see it from the part of the Ottoman Empire you need to know  Greek, Italian, French and English. Thus, when you try to view it from the side of Austria, Bulgaria and Serbia, there is the other problem because all the sides have a strong interest for this Front. So to do it properly, you need to know all these languages and this is something extremely difficult for one person accomplice.  The other reason is how the science itself does encourage those particularly who are outside of Balkans to understand the history of this forgotten part of the First World War. So, some important aspects of the war are neglected and this absence has created a gap in historiography. To conclude, the final reason is that also the Greek historians are in difficulty to approach the history of the War.  We have to consider that the First World War occupied a very complicated position in Greece’s history mainly due to the situation between King Konstantine and Venizelos. Moreover, the war didn’t end for Greece in 1918 like the other countries. It ended in 1922. This is actually a very small episode for Greece in a war which began in 1912. Greece was in war for more than a decade, so was the Ottoman Empire as well and they were neighbors.

strachan
Ο μεγαλύτερος, ίσως, εν ζωή ιστορικός, ειδικός για την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Σήμερα είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο St. Andrews της Σκωτίας. Στο παρελθόν δίδαξε επί σειρά ετών στο Κολέγιο All Souls του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

 

 

 

H συνέντευξη παραχωρήθηκε στον Νίκο Μισολίδη και τον Κώστα Γιαννακόπουλο, μέλη της συντακτικής ομάδας της Clio Turbata στο περιθώριο του Διεθνούς Επιστημονικού Συμποσίου » Το θέατρο επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου», το οποίο έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη, 22 – 24 Οκτωβρίου 2015 – http://www.hist.auth.gr/el/macedonianfrontconference 

 

A. Wakefield: «Εξαιρετικά σημαντικό το ειρηνικό έργο της Στρατιάς της Ανατολής στη Μακεδονία»

Συνέντευξη του Alan Wakefield στον Νίκο Μισολίδη υποψήφιο διδάκτορα του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και στον Κώστα Γιαννακόπουλο, προπτυχιακό φοιτητή του ιδίου τμήματος.

afisa.gr_

 

We would like to tell us about the position of the Salonica Front in World War I. Specifically, we’d like to inform us about its importance and its effects in Macedonia.

In Britain the Salonica Front is really forgotten. Everything is focused on Western Front and almost nobody knows about Salonica, Palestine, Mesopotamia even though there were thousands of British soldiers over there. In Salonica, specifically there were over 200.000 serving here in 1917. The impact of Salonica effects on the World War was to secure the Balkans against Germanic expansionism and potentially the real effect that the British worry about was: once they tried to save Serbia and failed and the Bulgarians had been involved and pushed Serbians back to Albania and driven the French and the British back to Salonica from Serbia. The real issue here was to stop the Germans domination the Balkans using political influence to make Greece an ally or a friendly neutral to Germans or inventing in Greece. They always threat that Salonica or the Aegean will be German submarine bases because there was a great submarine threat in Mediterranean from German Austrian submarines. So, this was a major issue for the British. For the other allied countries such as French and Italians, I think they were more into the idea of actually a potential offensive threat from Salonica. So they’re trying to bring the Romanians on their side which happened in 1916.

So, Romania was the key for France and Britain?

I don’t think that Romania was a key for the British. Once Serbia was defeated the British took the troops to use them somewhere else. But the French and the Italians were very keen on been involved with the Serbs. Serbs wanted to regain their own country and Russians obviously supported Serbia. So, the British were really forced to keep troops here. More likely against their will, they probably wanted to leave Salonica.

The French politician Georges Clemenceau called the allied troops in Salonica as “gardeners”. We know the allied army here in Salonica offered a great amount of progress for the Front. What do you think about that?

We know that the allied army in Northern Greece offered a lot infrastructure projects such as massive road building to supply the troops. The supplies varied from mules to artillery etc. Before the arrival of the allied troops there was only one road· from Salonika to Serres. So we needed to move troops around and we needed proper roads and there was massive road building project. To explain the situation when it was necessary to move troops from Thessaloniki to Stavros it was quicker to move them with the ships than marching across the land. So there was a big infrastructure project. Also, the medical facilities played a great role. Initially, the role of medics is to support the army. But the British and the French actually used the medical facilities for the benefits of local people as well. These were the first actual medical facilities these people ever had. Hospital units or even medical officers had actually gone to the villages and treated the local people. In one way this was good for the army because by that it would stop epidemics which could affect them. But in another way the British undermined the nationalists by showing the locals the benefit of having the British army there but that wasn’t official policy. It was a sort of understanding that it would actually help the allied troops if they had seen that the local people are on their side.

We would like to inform us about the Imperial World Museum and especially its extraordinary photographic gallery sector. Furthermore, we’d like to talk about Salonica Front’s section of the photographic archive of World War I.

We have about 7.000.000 photographs in our archive. Our collection are primarily British photographs from the first and the second World War. We are the official repository for photographic military defense. The Salonica material is covered through British photography in 20.000 photographs. It covers the period from the arrival of the troops in October 1915 through to almost the end of war. The problem was that there was only one official photographer in Salonica. In other fronts there were many more. Also, there is photographic material from French and Serbians soldiers and nurses as well. The nurses are behind the lines and many of them belong in the middle class so they can afford the equipment and they have free time to develop the photographs. We have more photographs taken by medical, transport and engineering personnel because they were more static. But we do have collections from British infantry officers. All these official photographs have been digitized and they are available online. Also there are film archives from the First World War that have been digitized and are online.

We’d like to tell us about Salonica Campaign Society (http://www.salonikacampaignsociety.org.uk/). What are the goals and the activities of this forum?

Initially, there was the original veterans group of Salonica which existed from 1924 to 1968. In 1980 there was no society at all and around 2000 the Society was reestablished. The Society started from 12 people. We found many members, mostly in United Kingdom but some in Australia, New Zealand, America, Canada and Greece. The idea behind the Society is to actually bring the knowledge in the Campaign back in the public consciousness because people had forgotten the soldiers who were there. Many of our members are descendants of Salonica veterans. We come over in Greece and visit many sites where the British army was in the First World War. So we visit Thessaloniki, Strymon valley, Doiran, Polykastro etc. We bring the official photographs, the diary entries and read them on the ground where the men fought and the people can see the ground and can understand better everything.

Ο Alan Wakefield έχει ακολουθήσει διπλές σπουδές (προπτυχιακές και μεταπτυχιακές) στην Ιστορία και στη Μουσειολογία. Διετέλεσε επιμελητής στο Εθνικό Ναυτικό Μουσείο (National Maritime Museum), και στο Μουσείο της Βασιλικής Αεροπορίας (RAF Museum). Επί σειρά ετών υπηρέτησε ως επικεφαλής του τμήματος φωτογραφιών του Αυτοκρατορικού Πολεμικού Μουσείου (Imperial War Museum). Είναι πρόεδρος της Salonika Campaign Society και μέλος της Βρετανικής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας.

«O A’ Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη ουσιαστικά ξεκίνησε το 1912» Υποστηρίζει ο Καθηγητής Richard Hall

afisa.gr_

Συνέντευξη του καθηγητή Richard Hall στην Clio Turbata και στην Αλεξάνδρα Περχανίδου

  • What was the reason behind your decision to focus your studies in the events of the Balkan Peninsula during the First World War?

Well, I was interested in European History and I was struck by the fact that the War begins in Europe really in 1912 and it must be considered, for South Eastern Europe, that the war begins in the Balkan Wars and it continues on even after 1918 in Greece for instance fighting in Anatolia; The war begins again in 1939, for Greece there is the civil war (1949), then there is the Cold War. So really, the 20th century is a century of war and to understand that we must look at the South Eastern Europe, the Balkan Peninsula.

  • Both Serbia, Bulgaria and Greece had nationalistic aspirations over Macedonia before the First World War during the period of 1878-1913. How do you think this fact influenced the warring factions during the war?

Absolutely, that was the key for Bulgaria. Bulgaria would go to war on whichever side would give the strongest guarantees in Macedonia. For Entente this was not possible, because Serbia would not part with her parts in Macedonia and Serbia and Greece were the friends of France, Russia and Great Britain when they went to the war, ultimately. So the Entente could not match the Central Powers’ offer for Macedonia, which they would give to Bulgaria.

  • As you mention in your work, “Consumed by War: European Conflict in the 20th Century”, Bulgaria was one of the great defeated in both the Balkan and the First World War. Do you believe that the nationalistic dreams of Bulgaria were one of the main reasons the country could not sustain their gains in Macedonia?

Absolutely, and remember that they tried on the Second World War and they managed to control Macedonia and they couldn’t sustain it yet again! And I think this is how it become when Yugoslavia collapsed. I think it helped Bulgaria be more realistic that this is not going to happen. And it helped them to see Macedonia in a different position. There are still people in Sofia who call for the “Great Bulgaria” but they are not serious people.

IMG_8126

Richard Hall

hall

Καθηγητής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορικών και Πολιτικών Σπουδών του Georgia Southwestern State University των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Στο παρελθόν δίδαξε στα Πανεπιστήμια της Νεμπράσκα και της Μινεσότα. Η ερευνητική του δραστηριότητα εστιάζει στην περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου στα Βαλκάνια.

Γιάννης Μουρέλος: «Το Μακεδονικό Μέτωπο δεν κατέχει στη διεθνή ιστοριογραφία τη θέση που του αξίζει»

IMG_7877

Σε δύο ημέρες διεξάγεται στη πόλη μας ένα εξαιρετικής σημασίας διεθνές επιστημονικό συμπόσιο  με θέμα:  «Το θέατρο των επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου» Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι νοείται  με το όρο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και ποια η σημασία του για την ιστορία της Ευρώπης και της Βαλκανικής Χερσονήσου.

Ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος είναι ένα ευρύτερο φαινόμενο το οποίο δεν περιορίζεται μόνο στις πολεμικές επιχειρήσεις. Πολλοί το έχουν χαρακτηρίσει ως την κορύφωση της κρίσης της κοινωνίας του 19ου αιώνα. Ο χαρακτηρισμός αυτός αποδίδεται στο γεγονός πως η Ευρώπη και ολόκληρος ο κόσμος περνούν από τον 19ο αιώνα στον 20ο το 1918 με την ολοκλήρωση του πολέμου. Αποτελεί λοιπόν, μια μετάβαση, με εξαιρετικά δραματικό τρόπο, από μια ιστορική πραγματικότητα σε μια άλλη.

Θα θέλαμε να σκιαγραφήσετε εν συντομία την κατάσταση στα Βαλκάνια την εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τα οποία η ιστορική έρευνα έχει χαρακτηρίσει «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης». 

Η ιστορική έρευνα έχει εύστοχα χρησιμοποιήσει τον όρο «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης» για την περιοχή των Βαλκανίων. Ο ευρωπαϊκός πόλεμος που ξεσπά τον 1914 και εξελίσσεται σε παγκόσμιο βρίσκει μια εν εξελίξει κατάσταση στην βαλκανική. Η αναδιαμόρφωση των συνόρων της βαλκανικής είναι ένα φαινόμενο που ταυτίζεται με την αποσύνθεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ξεκινά τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα. Οι δύο όμως μεγάλες κρίσεις που είχαν σαν συνέπεια την αλλαγή των συνόρων στη Βαλκανική είναι η μεγάλη κρίση των ετών 1875-1878 και αργότερα οι δύο Βαλκανικοί Πόλεμοι του 1912-1913. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι θεωρούνται από την Διεθνή Ιστοριογραφία σαν μια από τις προσφερόμενες πιθανές αφορμές έκρηξης ενός γενικευμένου πολέμου, καθώς τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα που συγκρούστηκαν μεταξύ τους το 1914 είχαν διαμορφωθεί ήδη από το 1907. Ακολούθησαν τρεις μεγάλες κρίσεις που θα μπορούσαν κάλλιστα να οδηγήσουν σε μια ανάφλεξη : η βοσνιακή κρίση του 1908, η δεύτερη κρίση του Μαρόκου το 1911 και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι το 1912-1913. Εν τέλει ο πόλεμος εξερράγη με αφορμή ένα γεγονός ελάσσονος σημασίας σχετικά με τα προαναφερθέντα· την δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου, διαδόχου του Αυστριακού θρόνου..

Απευθυνόμενοι σε έναν ιστορικό που έχει εντρυφήσει στη περίοδο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, θα θέλαμε να μας εξηγήσετε γιατί δημιουργήθηκε το λεγόμενο Μέτωπο της Θεσσαλονίκης και ποιοι ήταν οι λόγοι που ώθησαν τους Συμμάχους να έρθουν στα Βαλκάνια.

Η ίδια η εξέλιξη του πολέμου οδήγησε στη δημιουργία του Μετώπου της Θεσσαλονίκης. Ο πόλεμος αυτός, όταν εξερράγη το 1914, είχε εκληφθεί και από τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα σαν ένας πόλεμος μικρής διάρκειας(6 – 7 μήνες δηλαδή έπειτα από την έκρηξή του). Το πρόβλημα συνίσταται στη μετεξέλιξη που υπέστη ο πόλεμος, από πόλεμο κινήσεων και ελιγμών κατά τους πρώτους μήνες σε πόλεμο θέσεων. Περί τα τέλη  του 1914 μετά την μάχη του Μάρνη (Première bataille de la Marne), κάνουν την εμφάνιση του για πρώτη φορά τα χαρακώματα. Συνεπώς στο κυρίως μέτωπο, το Δυτικό, ο πόλεμος μετεξελίσσεται σε στατικό, με αποτέλεσμα τα διάφορα επιτελεία, μοιραία, να στρέφονται προς την προαγωγή των περιφερειακών επιχειρήσεων. Μέσα σε αυτή τη λογική εντάσσονται δύο περιπτώσεις που συνδυάζονται μεταξύ τους. Η περίπτωση της Καλλίπολης και ως συνέχεια της αποτυχημένης αυτής επιχείρησης, η διάνοιξη του Μετώπου της Θεσσαλονίκης. Ο σκοπός είναι, επομένως, η αποτροπή αποστολής ενισχύσεων του αντιπάλου από την περιφέρεια στο κυρίως μέτωπο. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για την πεμπτουσία της περιφερειακής στρατηγικής μέσα στο πλαίσιο ενός γενικευμένου πολέμου.

Ποιες ήταν οι συνέπειες από την έλευση των Συμμάχων στη Θεσσαλονίκη του 1914.  Πως επηρέασε η παρουσία της Στρατιάς της Ανατολής την πόλη αλλά και τον ευρύτερο χώρο της Μακεδονίας κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα.

Η παρουσία της Στρατιάς της Ανατολής δεν επηρέασε μόνο τον χώρο της Μακεδονίας αλλά ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Εδώ υφίσταται ένα φαινόμενο που αποτελεί καθαρή πρόκληση στη λογική.  Η στρατιωτική παρουσία των Συμμάχων επί του ελληνικού εδάφους οφείλεται ασφαλώς σε δεδομένα που σχετίζονται με τη διενέργεια του πολέμου. Ωστόσο, αξίζει να εξετάσουμε την ευρύτερη πολιτική συγκυρία που ισχύει στην Ελλάδα έως τα μέσα περίπου του έτους 1917. Γίνεται λόγος δηλαδή για μια χώρα επισήμως ουδέτερη, η οποία έχει επικεφαλής κυβερνήσεις που μόλις καταφέρνουν να καλύψουν τα αισθήματα συμπάθειας που τρέφουν έναντι των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Και αυτή η ουδέτερη χώρα, υπό την συγκεκριμένη διοίκηση, φιλοξενεί στο έδαφος της στρατεύματα ανήκοντα στον αντίπαλο συμμαχικό συνασπισμό, εκείνο της Τετραπλής Συνεννοήσεως. Πρόκειται για ένα οξύμωρο σχήμα που, ωστόσο, διαθέτει μια λογική εξήγηση. Η εξήγηση είναι πως στην Ελλάδα κατά τα έτη 1914 – 1918 τυγχάνει να τέμνονται μεταξύ τους δύο φαινόμενα με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά και εντελώς διαφορετικό σημείο εκκίνησης το καθένα από αυτά. Είναι ο Εθνικός Διχασμός από τη μία και ο Ευρωπαϊκός Πόλεμος από την άλλη. Κακώς έχει υποστηριχθεί πως ο Εθνικός Διχασμός είναι ένα προϊόν διχογνωμίας ως προς τον προσανατολισμό της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής έναντι του πολέμου. Ο Εθνικός Διχασμός είναι ένα φαινόμενο καθαρά ελληνικό, εσωτερικής φύσης, του οποίου οι καταβολές ανέρχονται στον 19ο αιώνα. Πρόκειται για τη διαμάχη ανάμεσα στην παραδοσιακή ολιγαρχία και την συνεχώς ανερχόμενη στην αστική τάξη. Απλούστατα η μεγάλη διεθνής κρίση των ετών 1914 – 1918 προσέδωσε συγκυριακά μεγαλύτερες διαστάσεις σε ένα φαινόμενο που ήδη βρισκόταν εν εξελίξει, επιτρέποντας του να κάνει πλέον αισθητή την παρουσία του στον χώρο της εξωτερικής πολιτικής.

Η  στρατιωτική παρουσία των Συμμάχων εντός του ελλαδικού χώρου θα περιπλέξει σε αφάνταστο βαθμό την γενική κατάσταση. Η εν γένει συμπεριφορά των Συμμάχων έναντι της Ελλάδας παραπέμπει ευθέως στην πολιτική της κανονιοφόρου. Θα ήταν όμως λάθος να θεωρήσουμε πως έχουμε να κάνουμε με μια προσπάθεια ιμπεριαλιστικής διείσδυσης στον ελλαδικό χώρο. Ο σκοπός είναι μόνο η εξυπηρέτηση των στρατηγικών αναγκών που προκύπτουν από τη διεξαγωγή του πολέμου.

Ο βρετανός συγγραφέας  Alan Palmer τιτλοφορεί το βιβλίο του για το Μέτωπο της Θεσσαλονίκης « Οι Κηπουροί της Θεσσαλονίκης» κατά την ρήση του Κλεμανσώ. Υπάρχει η άποψη ότι το Μέτωπο της Θεσσαλονίκης ήταν ένας βατός και εύκολος προορισμός για τους στρατιώτες σε σχέση με την κόλαση του Βερντέν και του Σομ.  Κατά την γνώμη σας αυτή ή άποψη ανταποκρίνεται στη πραγματικότητα; 

Η προσέγγιση του ζητήματος πρέπει να γίνει με προσοχή διότι είναι λεπτό και πολύπλοκο. Ως ένα ποσοστό υπάρχει μια δόση αλήθειας γιατί το Θέατρο Επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης υπήρξε από τα πλέον διακριτικά σε επίπεδο στρατηγικού σχεδιασμού, συγκέντρωσης ισχύος ακόμη και σε επίπεδο μεγέθους απωλειών. Ωστόσο το επιχειρησιακό αυτό θέατρο, έπειτα από μια διάρκεια σχετικής αδράνειας περίπου δυόμιση ετών, ενεργοποιείται την κατάλληλη στιγμή εκβιάζοντας την ίδια την έκβαση του πολέμου. Αναφέρομαι στην επίθεση του Σεπτεμβρίου του 1918, τη διάσπαση του μετώπου και την προέλαση των Συμμαχικών στρατευμάτων με αφετηρία την Θεσσαλονίκη, τόσο εντός του σερβικού και του ουγγρικού όσο και εντός του βουλγαρικού και του οθωμανικού εδάφους. Αυτή ακριβώς η διάσπαση του μετώπου προσδίδει εκ νέου στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο μια ανέλπιστη κινητικότητα, έπειτα από τεσσάρων ετών στατικές επιχειρήσεις. Η επίθεση αυτή  είναι εκείνη που οδήγησε στη διαδοχική συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της Αυστροουγγαρίας και της Γερμανίας.

Ο λόγος της διοργάνωσης λοιπόν του Διεθνούς Συμποσίου είναι η αποκατάσταση μιας αδικίας. Όπως ειπώθηκε, υπάρχει μια λογική βάση στη ρήση του Κλεμανσώ καθαρά από συναισθηματική άποψη, καθώς είναι γεγονός ότι οι φονικότερες και οι σημαντικότερες αναμετρήσεις του πολέμου διεξήχθησαν στο Δυτικό Μέτωπο και στο Ανατολικό (Ρωσικό). Μπροστά σε όλο αυτό το φόρο αίματος ξαφνικά εμφανίζεται η Θεσσαλονίκη από το πουθενά, κλέβοντας, τρόπον τινα, την παράσταση. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ένα πρόβλημα σκόπιμης υποτίμησης του ρόλου και της σημασίας του μετώπου της Θεσσαλονίκης. Αυτό το πρόβλημα δεν περιορίστηκε μόνο στην εποχή των διαδραματισθέντων αλλά αντανακλάται ακόμη και στην σύγχρονη ιστοριογραφία όπου το Μέτωπο της Θεσσαλονίκης εξακολουθεί να μην κατέχει την θέση, η οποία επάξια του αναλογεί.

Κλείνοντας, θα μπορούσαμε να πούμε πως δεν είναι η Θεσσαλονίκη εκείνη η οποία κέρδισε τον πόλεμο. Ωστόσο ο πόλεμος κερδήθηκε χάρη στη Θεσσαλονίκη.

Αφορμώμενοι από την ρήση του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου Ηράκλειτου «Πόλεμος πατήρ Πάντων», θέλουμε να μας πείτε εάν η ρήση αυτή ανταποκρίνεται στην ιστορία και τις συνέπειες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Εάν μελετήσει κανείς τις καταβολές του φαινομένου και την πορεία προς το αναπόφευκτο, δηλαδή την ρήξη, αρχής γενομένης από τον γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1870 – 1871 βλέπει ότι αναπόφευκτα τα γεγονότα οδηγούν σε μια κλιμάκωση. Όταν λοιπόν βρισκόμαστε μπροστά σε μια μακρά περίοδο συσσωρευμένης έντασης αρκεί μόνο ένας σπινθήρας προκειμένου η πυριτιδαποθήκη να εκραγεί. Τον σπινθήρα αυτό άναψε η σκανδάλη του όπλου του Γκαβρίλο Πρίνσιπ.

Είναι ορθό να θεωρήσουμε πως ένας πόλεμος και εν προκειμένω ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος πέραν των όσων αρνητικών επέφερε να είχε και θετικές επιπτώσεις παγκοσμίως όπως για παράδειγμα την ανάπτυξη των επιστημών;

Ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος έχει χαρακτηριστεί ως «Αρμαγεδδών» καθώς ενδεικτικά αξίζει να αναφερθεί πως την 1η Ιουλίου 1916, δηλαδή την πρώτη μέρα της Μάχης του Σομ στον βρετανικό τομέα μόνο, οι απώλειες ανέρχονται σε 60.000 νεκρούς και τραυματίες. Ωστόσο η απάντηση είναι πως υπήρξαν και θετικές επιπτώσεις, γιατί γενικότερα στην Ιστορία από οποιαδήποτε κατάσταση συλλογικής δοκιμασίας δεν πηγάζουν μόνο αρνητικά αλλά και θετικά δεδομένα. Σε επιστημονικό επίπεδο ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος λειτούργησε ως έναυσμα προώθησης της επιστημονικής σκέψης. Δεν προκύπτουν λοιπόν -ευτυχώς- μόνον αρνητικά στοιχεία αλλά και θετικά. Σε κάθε περίπτωση είναι θέμα δοσολογίας.

Θεωρείτε πως έχει επιστημονικά ερευνηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό η περίοδος του Α Παγκοσμίου Πολέμου στα Βαλκάνια και ειδικότερα η ιστορία του Μετώπου της Θεσσαλονίκης;

Η απάντηση είναι πως δεν έχει ερευνηθεί ικανοποιητικά το συγκεκριμένο πεδίο. Αυτό ταυτόχρονα σημαίνει πως υπάρχει «πεδίο δόξης λαμπρό» για τους νέους Ιστορικούς. Βέβαια, ετοιμάζοντας την ιστοσελίδα του Συνεδρίου (Ιστοσελίδα Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου) εντοπίστηκαν εκατοντάδες τίτλοι βιβλίων και μελετών που στρέφονται γύρω από την περίπτωση του θεάτρου της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, τα περισσότερα εξ αυτών είναι μαρτυρίες και όχι πραγματείες με βάσει τους κανόνες της επιστημονικής δεοντολογίας. Υπό αυτή την έννοια, η περίπτωση της Θεσσαλονίκης υστερεί σε σχέση με την γενικότερη επιστημονική παραγωγή που αναφέρεται σε άλλα μέτωπα του πολέμου και ιδιαίτερα στα τρία μεγαλύτερα (Δυτικό, Ανατολικό, Ιταλικό) αλλά και στην περίπτωση της γειτονικής Καλλίπολης.

Η ίδια η Θεσσαλονίκη, ως τόπος διοργάνωσης επιστημονικών συναντήσεων γύρω από την περίπτωση του ομώνυμου μετώπου, έχει να επιδείξει μια αξιόλογη δραστηριότητα. Το συγκεκριμένο συνέδριο είναι το πέμπτο κατά σειρά, ενός κύκλου διμερών και πολυμερών συναντήσεων γύρω από τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο και τον ελλαδικό χώρο γενικότερα. Υπάρχει ένα πλέγμα επιστημονικών συναντήσεων στον χώρο όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα, το οποίο θα επιτρέψει σταδιακά στο θέατρο επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης να εξέλθει από την ιστοριογραφική αφάνεια στην οποία βρίσκεται.

Κλείνοντας θα θέλαμε να μας απαντήσετε σε δύο γενικές ερωτήσεις περί της ιστοριογραφίας. Κατά την γνώμη σας σε τι επίπεδο βρίσκεται σήμερα η ιστοριογραφία και η παραγωγή επιστημονικών έργων στη χώρα μας σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά;

Κατ’ αρχάς σε ποσοτικό επίπεδο τα μεγέθη είναι αναλογικά. Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε πως η Ελλάδα αποτελείται από 10 περίπου εκατομμύρια αυτοαποκαλούμενους ιστορικούς. Σε ποιοτικό επίπεδο τώρα, πρέπει να ομολογήσουμε πως υπάρχει μεν μια καθυστέρηση, ωστόσο η απόσταση αυτή καλύπτεται με αρκετά γρήγορους ρυθμούς, ανάλογα βέβαια και με την χρονική περίοδο που εξετάζεται. Νομίζω πως αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι είναι περισσότερο προσβάσιμες οι πρωτογενείς πηγές μέσω του διαδικτύου π.χ. όπως επίσης και από τα ελληνικά πανεπιστήμια προκύπτει σε επίπεδο μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών ένα δυναμικό το οποίο υπόσχεται πολλά και αν μη τι άλλο διακρίνεται από τον ενθουσιασμό και την βούληση να συμμετάσχει στην αποκατάσταση της ιστορικής πραγματικότητας –όσο είναι δυνατόν, βέβαια, να αποκατασταθεί η ιστορική πραγματικότητα-.

Μια κριτική που γίνεται στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι πως υπάρχει έλλειψη των εργαλείων της επιστήμης Ιστορίας. Πιο συγκεκριμένα στα προγράμματα σπουδών ευρωπαϊκών πανεπιστημίων προβλέπεται η διδασκαλία ιστοριογραφίας και θεωρίας και μεθοδολογίας της Ιστορίας. Πιστεύετε ότι αυτό είναι αληθές και πως θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί αυτή η έλλειψη;

Δυστυχώς πιστεύω πως είναι αληθές και αυτό οφείλεται σε αρκετές παραμέτρους. Η κυριότερη παράμετρος κατ’ εμέ είναι το επίπεδο με το οποίο οι απόφοιτοι της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εισέρχονται στο Πανεπιστήμιο, δίχως βέβαια η τριτοβάθμια εκπαίδευση να αποποιείται τις ευθύνες της. Αυτό σημαίνει πως τα πάντα ξεκινούν από το μηδέν. Θα μπορούσε όμως έστω και υπό αυτό το καθεστώς να προβλεφθεί ένα υπόβαθρο γνώσεων γύρω από την ιστορική μεθοδολογία, τα προβλήματα της ιστορικής επιστήμης, την χρήση των εργαλείων κλπ. Εδώ προκύπτει ένα δεύτερο πρόβλημα· ο υπερτροφικός χαρακτήρας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Έχουμε να κάνουμε με μεγέθη τέτοια ώστε τα προγράμματα σπουδών να είναι εκείνα που αναγκάζονται να προσαρμόζονται στα μεγέθη και όχι τα μεγέθη στα προγράμματα σπουδών. Υπάρχουν βέβαια μαθήματα εισαγωγής στην ιστορική μεθοδολογία, όμως διερωτάται κανείς τι μπορούν να καλύψουν ως εισαγωγικά μαθήματα. Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να καταθέσω την προσωπική μου εμπειρία ως διδάσκων στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών. Όταν οι απόφοιτοι φτάσουν στο μεταπτυχιακό επίπεδο, σε θέματα μεθοδολογίας ξεκινούν όλα από το μηδέν.

Θεωρείτε ότι το επίπεδο της δημόσιας Ιστορίας (public history) στην Ελλάδα είναι μια απόρροια αυτού ακριβώς του γεγονότος; Δηλαδή σχετικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Βρετανία ή η Γαλλία το επίπεδο μας βρίσκεται πολύ χαμηλά. Συμφωνείτε πως αυτό οφείλεται εν μέρει στον λαϊκισμό;

Στην παρατήρηση αυτή συμφωνώ ως προς τον χαρακτηρισμό του λαϊκισμού όμως διαφωνώ ως προς το εξής· η δημόσια ιστορία απευθύνεται σε ένα ευρύ και μη εξοικειωμένο κοινό, το οποίο επόμενο είναι να προσελκυστεί καλύτερα από ένα πιο απλό ύφος. Το θέμα είναι με πόση υπευθυνότητα αυτή η δημόσια ιστορία ασκείται. Εκεί εντοπίζεται το πρόβλημα. Ειδάλλως ως φαινόμενο είναι κάτι το ευπρόσδεκτο.

Ο Γιάννης Μουρέλος είναι Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Η συνέντευξη δόθηκε στον Νίκο Μισολίδη, υποψήφιο διδάκτορα του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και στον Κώστα Γιαννακόπουλο, προπτυχιακό φοιτητή του ιδίου τμήματος. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών για την παραχώρηση του χώρου της Βιβλιοθήκης και την φιλοξενία της.

 

IMG_7881 IMG_7871 IMG_7888

Το θέατρο επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου

 

 

Layout 1

ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ

Υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης

«Το θέατρο επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης

στο πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου».

Θεσσαλονίκη, 22 – 24 Οκτωβρίου 2015

 

Με αφορμή τις εκδηλώσεις μνήμης για τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, που οργανώνονται ανά τον κόσμο με την ευκαιρία της συμπλήρωσης ενός αιώνα από τη διεξαγωγή του, η επιστημονική κοινότητα της Θεσσαλονίκης οφείλει να τιμήσει με τον προσήκοντα τρόπο ένα γεγονός, το οποίο σημάδεψε ανεξίτηλα την ιστορία της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Ταυτόχρονα, πρόκειται για μια πρώτου μεγέθους ευκαιρία, προκειμένου να αναδειχθεί η μεγάλη σημασία του θεάτρου επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης μέσα στο πλαίσιο διεξαγωγής του πολέμου.

Με γνώμονα το παραπάνω σκεπτικό, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, με την ενεργό συμμετοχή του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, αποφάσισαν την απο κοινού οργάνωση ενός διεθνούς επιστημονικού Συμποσίου με θέμα: » Το θέατρο επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου».

 

Οι εργασίες θα πραγματοποιηθούν:

Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 2015

Αίθουσα Τελετών Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Εγνατία 156, Θεσσαλονίκη 540 06

Παρασκευή 23 Οκτωβρίου – Σάββατο 24 Οκτωβρίου 2015 

ΑΠΘ – Κτήριο ΕΛΚΕ, Αμφιθέατρο Ισογείου

Οδός 3ης Σεπτεμβρίου, Θεσσαλονίκη 546 36 (δίπλα στη φοιτητική λέσχη)

Είσοδος ελεύθερη
Θα λειτουργήσει σύστημα ταυτόχρονης διερμηνείας

 

Η Οργανωτική Επιτροπή

Ιωάννης Μουρέλος, Καθηγητής ΑΠΘ

Σπυρίδων Σφέτας, Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΠΘ

Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΠΘ

Βλάσης Βλασίδης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Στράτος Δορδανάς, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας

 

Απευθείας μετάδοση http://www.auth.gr/video/19320

Layout 1